người thân đang ghen tị sẽ trở thành mục tiêu của những pháp sư vốn được
cho là gây ra căn bệnh chết người - sốt xuất huyết Ebola.
Khi các nhà truyền giáo phương Tây - những người đã sống ở New Guinea
với con nhỏ của họ - trở lại úc hoặc Hoa Kỳ, hoặc khi họ gửi con cái của họ
trở lại úc hay Mỹ để đi học nội trú, bọn trẻ nói với tôi rằng vấn đề về thích
nghi lớn nhất của các em là phải đối mặt và hòa nhập với phong cách chủ
nghĩa cá nhân ích kỷ phương Tây và phải từ bỏ sự tập trung hợp tác và chia
sẻ mà các em đã học được qua trẻ em New Guinea. Các em cho biết các em
cảm thấy xấu hổ về bản thân nếu chơi các trò chơi cạnh tranh để giành
chiến thắng, hoặc nếu cố gắng để nổi trội trong trường, hoặc nếu tìm kiếm
một lợi ích hay cơ hội mà đồng đội của các em không đạt được.
Các xã hội phi nhà nước khác
Thế còn sự khác biệt trong giải quyết tranh chấp giữa các xã hội phi nhà
nước thì sao? Trong khi việc sử dụng hòa giải, như trong trường hợp của
Billy và Malo, có thể có hiệu quả ở những làng New Guinea truyền thống,
nó lại có thể không cần thiết hoặc không hiệu quả ở các loại hình xã hội
khác. Thực ra có một sự biến đổi gần như liên tục, từ những xã hội nhỏ
không có các cấp thẩm quyền hoặc hệ thống tư pháp tập trung, đến những
tù trưởng quốc trong đó người đứng đầu giải quyết tranh chấp, rồi đến các
nhà nước yếu ở đó các cá nhân thường vẫn tự thực thi công lý, cuối cùng là
các nhà nước mạnh thi hành quyền lực hiệu quả. Chúng ta hãy xem xét
phương pháp giải quyết tranh chấp trong hòa bình ở 5 xã hội phi nhà nước
khác nhau, từ những xã hội nhỏ hơn cả các ngôi làng New Guinea đến các
xã hội lớn đã bắt đầu tập trung chính trị.
Chúng ta bắt đầu với những tranh chấp ở các xã hội nhỏ nhất, bao gồm các
thị tộc có quy mô địa phương với vài chục thành viên. Người !Kung gây ấn
tượng với một nhà nhân học tìm hiểu một xã hội mà ở đó con người nói
không ngừng, các cuộc tranh chấp được công khai và mọi người trong thị
tộc tham gia vào mọi cuộc tranh chấp của bất kỳ hai thành viên nào trong
