những xã hội vẫn đang ủng hộ các tôn giáo ấy cho đến ngày hôm nay.
Nhưng dù sao tôn giáo vẫn thay đổi theo quy mô của xã hội và sự khác
nhau này cần được giải thích. Ngoài ra, hầu hết các độc giả của cuốn sách
này và trong đó có cả tôi, đều tự hỏi về những quan điểm tín ngưỡng cá
nhân của bản thân (hoặc sự thiếu tín ngưỡng) nhiều lần trong cuộc sống.
Mỗi khi như thế, sự hiểu biết về những điểm khác nhau về ý nghĩa của tôn
giáo đối với những người khác nhau có thể giúp chúng ta tìm ra câu trả lời
phù hợp nhất với mỗi cá nhân.
Đối với cá nhân và cả xã hội, tôn giáo thường đòi hỏi sự đầu tư rất lớn cả
về thời gian lẫn nguồn lực. Ví dụ, tín đồ đạo Mormon phải đóng góp 10%
thu nhập của họ cho nhà thờ. Người ta ước tính những người thổ dân da đỏ
Hopi truyền thống trung bình cứ ba ngày sẽ dành một ngày để thực hiện các
nghi lễ tôn giáo và 1/4 dân số của xã hội Tây Tạng truyền thống là các nhà
sư. Nguồn lực của xã hội Thiên Chúa giáo thời Trung cổ ở châu âu dành
cho việc xây dựng, điều hành các nhà thờ và thánh đường, hỗ trợ vô số các
hệ thống tu viện và ni viện, thực hiện các cuộc thập tự chinh ắt hẳn phải vô
cùng lớn. Mượn một cụm từ kinh tế, tôn giáo vì vậy dẫn đến các "chi phí cơ
hội": các khoản đầu tư về thời gian và nguồn lực cho tôn giáo thay vì vậy
đã có thể được dành cho các hoạt động sinh lợi nhuận rõ ràng hơn, như
trồng trọt, xây đập hay nuôi những đội quân chinh phục lớn hơn. Nếu tôn
giáo không mang lại một lợi ích thực sự lớn nào để bù đắp cho các chi phí
cơ hội này thì bất kỳ xã hội vô thần nào có cơ hội nảy sinh cũng sẽ có khả
năng vượt trội hơn các xã hội có tôn giáo và thống trị thế giới. Vậy tại sao
thế giới vẫn không trở nên vô thần và những lợi ích rõ ràng mà tôn giáo
mang lại là gì? Các "chức năng" của tôn giáo là gì?
Đối với một người sùng tín, việc đặt câu hỏi về chức năng của tôn giáo có
vẻ như vô lý hoặc thậm chí gây khó chịu. Một tín hữu có thể trả lời rằng
tôn giáo phổ quát trong xã hội loài người chỉ đơn giản vì Chúa có thật và
việc tôn giáo có mặt khắp nơi không đòi hỏi việc xác lập chức năng và lợi
ích của nó, cũng giống như sự hiện diện của một hòn đá. Nếu là một tín đồ
