trong vòng vài ngày, nhưng những người bạn New Guinea của tôi tin vào
điềm báo của chim khướu cũng nhiều như người châu âu sợ mèo đen.
Một hiện tượng mê tín dị đoan phi tôn giáo nổi bật hơn cả là phép định
thủy, vì ngày nay, con người vẫn còn đầu tư tiền của vào niềm tin sai lầm
này, hay còn được gọi bằng nhiều tên khác như cảm xạ, phép thần, hoặc
phép dùng que dò nước. Xuất hiện ở châu âu hơn 400 năm trước đây và có
thể còn trước cả khi có Chúa, người ta tin rằng các nhà ngoại cảm có thể
dựa trên vòng quay của một nhánh cây chĩa ba khi ông đi quanh khu vực
mà người chủ muốn tìm nơi đào giếng, để xác định được vị trí và đôi khi cả
độ sâu của mạch nước ngầm không nhìn thấy. Những thí nghiệm kiểm
chứng cho thấy xác suất thành công của nhà ngoại cảm trong việc xác định
thành công mạch nước ngầm chỉ là ngẫu nhiên, nhưng nhiều chủ đất ở
những khu vực mà ngay cả những nhà địa chất cũng gặp khó khăn khi dự
đoán vị trí của nước ngầm vẫn sẵn sàng trả tiền cho những nhà cảm xạ, sau
đó thậm chí còn dành nhiều tiền hơn để đào những cái giếng thường là
không có nước. Quy luật tâm lý đằng sau những niềm tin này dựa trên việc
chúng ta thường chỉ nhớ những lần thành công mà quên đi những lần thất
bại, từ đó bất cứ điều mê tín dị đoan nào của chúng ta đều trở nên chắc
chắn bởi những bằng chứng thành công mỏng manh nhất mà chúng ta nhớ
được. Lối suy nghĩ như vậy là điều tự nhiên; những thí nghiệm và các
phương pháp khoa học kiểm chứng để phân biệt giữa các hiện tượng ngẫu
nhiên và không ngẫu nhiên là khác thường và không tự nhiên, nên không
được tìm thấy ở các xã hội truyền thống.
Có lẽ, mê tín dị đoan theo tôn giáo chỉ là bằng chứng mạnh hơn cho những
sai lầm của con người, giống như niềm tin vào mèo đen và những mê tín dị
đoan không theo tôn giáo khác. Nhưng thật kỳ lạ, khi sự hy sinh rất tốn
kém cho niềm tin mê tín dị đoan theo tôn giáo dù có vẻ không hợp lý đối
với những người khác lại là một thuộc tính đồng nhất đến như vậy của tất
cả các tôn giáo. Sự cống hiến của 10 nhóm tín đồ được liệt kê trong Bảng
9.2 khiến niềm tin của họ nặng nề hơn, tốn thời gian hơn, gây ra nhiều hậu
