không hề được biết đến ở những người truyền thống, những người này tuy
vậy lại tiến đến nhiễm phải các bệnh này trong vòng một hoặc hai thập niên
áp dụng lối sống Tây phương hóa. Rõ ràng, có điều gì đó trong lối sống
Tây phương hóa đã mang đến các căn bệnh này và chúng ta có thể tối thiểu
hóa rủi ro chết vì những nguyên nhân tử vong phổ biến nhất này nếu có thể
tối thiểu hóa các nhân tố rủi ro trong lối sống. Tôi mô tả những thực tế
đáng lo ngại bằng hai ví dụ về cao huyết áp và tiểu đường loại 2. Cả hai
bệnh này đều liên quan đến gen và hiếm gặp trong các điều kiện của lối
sống truyền thống, nhưng lại có thể gây chết người trong điều kiện lối sống
Tây phương hóa. Nhiều cá nhân hiện đại đã suy nghĩ về những thực tế này,
thay đổi lối sống của họ theo đó và nhờ vậy, kéo dài tuổi thọ cũng như cải
thiện chất lượng cuộc sống. Do đó, nếu những căn bệnh này giết chết chúng
ta, thì đó là do chúng ta cho phép chúng.
Cuối cùng, Lời kết khép lại vòng tròn hoàn chỉnh từ cảnh sân bay Port
Moresby nơi mà Lời mở đầu của tôi bắt đầu. Chỉ cho đến khi hạ cánh ở sân
bay Los Angeles, tôi mới bắt đầu quá trình hồi tưởng đầy cảm xúc của
mình ở Mỹ, sau nhiều tháng ở New Guinea. Mặc cho sự khác biệt đáng kể
giữa Los Angeles và những cánh rừng New Guinea, đa phần thế giới cho
đến ngày hôm qua vẫn còn sống trong cơ thể chúng ta và trong xã hội
chúng ta. Những thay đổi lớn mới chỉ bắt đầu cách đây 11.000 năm ở
những nơi đầu tiên trên thế giới chúng xuất hiện, bắt đầu mới chỉ vài thập
niên trước ở những vùng đông dân cư của New Guinea và chỉ vừa bắt đầu ở
vài vùng còn lại chưa được kết nối tới ở New Guinea và Amazon. Tuy
nhiên, đối với chúng ta, những người lớn lên trong các xã hội nhà nước
hiện đại, các điều kiện sống hiện đại quá phổ biến và quá dễ dàng có được
khiến chúng ta chú ý đến những khác biệt căn bản của các xã hội truyền
thống trong những chuyến đi ngắn đến các xã hội này. Do đó Lời kết mở
đầu bằng cách điểm lại một số những khác biệt trên vì chúng gây ngạc
nhiên cho tôi khi hạ cánh ở sân bay Los Angeles và vì chúng gây ngạc
nhiên cho những đứa trẻ châu Mỹ, hoặc dân làng New Guinea và châu Phi,
những người vốn lớn lên ở các xã hội truyền thống, sau đó chuyển đến
