Chương 16 MỸ HỌC VỀ TÍNH NGẪU
NHIÊN
THƯ VIỆN CỦA MANDELBROT ■ GALILEO CÓ BỊ MÙ KHÔNG?
■ NƯỚC ĐỔ ĐẦU VỊT ■ PHÉP TỰ BIẾN ĐỔI AFIN (SELF AFFINITY)
■ CÁCH ĐỂ THẾ GIỚI TRỞ NÊN PHỨC TẠP MỘT CÁCH ĐƠN GIẢN,
HOẶC TRỞ NÊN ĐƠN GIẢN MỘT CÁCH PHỨC TẠP
THI SĨ NGẪU NHIÊN
Đó là một buổi chiều buồn khi tôi ngửi thấy mùi sách cũ trong thư viện
của Benoit Mandelbrot. Hôm đó là một ngày nóng bức của tháng 8 năm
2005, và nó đã làm tăng thêm mùi keo ẩm mốc của những cuốn sách tiếng
Pháp cũ kỹ đó, gợi cảm giác nhớ nhung da diết. Tôi rất giỏi đè nén thứ cảm
xúc nhớ nhung ấy, nhưng lại chẳng thể làm được gì khi chúng “đột kích”
dưới hình thức âm nhạc hoặc mùi vị. Mùi những cuốn sách của Mandelbrot
là mùi của văn học Pháp, của thư viện trong ngôi nhà bố mẹ tôi, của những
thời khắc dạo quanh các hiệu sách và thư viện vào tuổi niên thiếu khi nhiều
cuốn sách quanh tôi đều được viết (than ôi) bằng tiếng Pháp, khi tôi nghĩ
rằng văn học là thứ quan trọng hơn tất thảy mọi thứ. (Tôi không còn tìm
đến nhiều cuốn sách tiếng Pháp kể từ thời điểm đó). Dù tôi muốn nó trừu
tượng đến mức nào thì văn học thời đó có sự hiện thân về mặt vật chất, nó
có mùi và đây chính là nó.
Chiều hôm đó ảm đạm còn là vì Mandelbrot sắp chuyển đi nơi khác, khi
tôi bắt đầu quen với việc gọi cho ông bất kỳ lúc nào chỉ để nhờ giải đáp
thắc mắc của mình, ví dụ như vì sao người ta không nhận ra rằng quy luật
80/20 có thể trở thành 50/01. Mandelbrot quyết định chuyển đến Boston,
không phải để nghỉ hưu mà để làm việc cho một trung tâm nghiên cứu do
chính phủ tài trợ. Vì chuyển từ ngôi nhà thênh thang ở ngoại ô Westchester,
