New York để đến sống tại một căn hộ ở Cambridge nên ông đã bảo tôi đến
lấy những bộ sách chọn lọc của ông.
Ngay cả tựa đề của những cuốn sách cũng gây cảm giác nhớ nhung. Tôi
chất đầy những cuốn sách tiếng Pháp vào một thùng giấy, như bản in năm
1949 Matière et mémoire của Henri Bergson - có vẻ như Mandelbrot đã
mua nó khi còn là sinh viên (ôi cái mùi!).
Sau nhiều lần nhắc đến tên ông đâu đó trong cuốn sách này, cuối cùng tôi
xin chính thức giới thiệu Mandelbrot, chủ yếu với tư cách là người có tước
vị hàn lâm học thuật mà tôi có thể nói chuyện chân thành nhất về sự ngẫu
nhiên. Các nhà toán học về xác suất thống kê khác sẽ ném cho tôi các định
lý với những cái tên tiếng Nga như “Sobolev”, “Kolmogorov”, ước số
Wiener, hoặc sẽ bị mất phương hướng nếu không có chúng; họ hiếm khi đi
vào trọng tâm vấn đề hoặc thoát ra khỏi “chiếc hộp” nhỏ bé của mình đủ
lâu để xem xét các sai sót thực nghiệm của nó. Với Mandelbrot, mọi thứ
hoàn toàn khác như thể hai chúng tôi là những người đồng hương được gặp
lại nhau sau nhiều năm lưu đày biệt xứ, và có thể nói bằng thứ ngôn ngữ
mẹ đẻ không chút lo lắng. Ông là người thầy “bằng xương bằng thịt” duy
nhất mà tôi từng có - thầy giáo của tôi chủ yếu là những cuốn sách trong
thư viện. Tôi không mấy tôn trọng các nhà toán học chuyên về tính bất định
và thống kê học nên không muốn xem ai là thầy của mình cả. Trong suy
nghĩ của tôi, các nhà toán học chuyên về tính ổn định chẳng có gì liên quan
đến tính ngẫu nhiên. Mandelbrot đã cho tôi thấy rằng mình đã sai.
Ông nói thứ tiếng Pháp trang trọng và chính xác một cách khác thường,
hệt như cách nói của những người Cận Đông thuộc thế hệ bố mẹ tôi hay
các quý tộc của Cựu thế giới. Đôi khi, thứ tiếng Anh Mỹ nặng trịch nhưng
rất chuẩn của ông nghe hơi kỳ cục. Ông cao to “quá khổ” (mặc dù tôi chưa
bao giờ thấy ông ăn một bữa thịnh soạn nào) nhưng có khuôn mặt trẻ con
với vẻ ngoài cường tráng.
Nhìn bề ngoài, mọi người sẽ nghĩ rằng điểm giống nhau giữa tôi và
Mandelbrot là sự bất định dữ dội, tức các Thiên Nga Đen, và các khái niệm
thống kê nhàm chán. Mặc dù chúng tôi cộng tác với nhau nhưng đây không
phải nội dung được đề cập đối trong các cuộc thảo luận giữa hai người.
