khoa học xuất chúng như chẳng mấy ai biết đến, như người bạn cũ của
Carleton Gajdusek, người đã khiến ông ấn tượng vì có khả năng phát hiện
ra nguyên nhân của các căn bệnh nhiệt đới, có vẻ Mandelbrot chẳng hào
hứng nói về mối quan hệ của mình với những người mà chúng ta gọi là các
nhà khoa học vĩ đại. Phải mất một thời gian tôi mới phát hiện ra ông đã
từng làm việc với một danh sách ấn tượng gồm các nhà khoa học ở hầu hết
mọi lĩnh vực - thứ mà một kẻ khoa trương hẳn phải luôn mồm nhắc đến.
Mặc dù đã làm việc với ông được vài năm, nhưng một ngày kia, khi đang
trò chuyện với vợ ông, tôi mới phát hiện ra rằng ông đã có hai năm làm
cộng tác viên toán học cho nhà tâm lý học Jean Piaget. Tôi còn sốc hơn nữa
khi biết ông cũng đã từng làm việc với sử gia vĩ đại Fernand Braudel,
nhưng có vẻ Mandelbrot không quan tâm đến Braudel. Ông không buồn
thảo luận về John von Neuman với người mà ông hợp tác như một gã
nghiên cứu sinh hệ sau tiến sĩ. Có một lần, tôi hỏi ông về Charles Tresser,
một nhà vật lý vô danh mà tôi gặp tại một bữa tiệc - người đã viết về thuyết
hỗn mang và bổ sung nguồn thu nhập cho nhà nghiên cứu của mình bằng
cách làm bánh cho cửa hàng của người này ở gần thành phố New York.
Ông nhấn mạnh: “un homme extraordinaire” (một người phi thường) và
không ngớt lời khen ngợi Tresser. Nhưng khi được hỏi về một nhân vật nổi
tiếng nào đó, ông trả lời, “Anh ta là một bon élève (sinh viên giỏi) gương
mẫu với điểm số cao, không có chiều sâu, không có tầm nhìn”. Nhân vật đó
là một người nhận giải Nobel.
QUAN ĐIỂM PLATO VỀ CÁC HÌNH TAM
GIÁC
Bây giờ, vì sao tôi gọi công việc này là sự ngẫu nhiên Mandelbrot, hay
sự ngẫu nhiên phân dạng? Từng mảnh ghép nhỏ của bài toán đã được nhắc
đến trước đó bởi những người như Pareto, Yule và Zipf, nhưng chính
Mandelbrot là người a) kết nối chúng lại với nhau, b) tạo ra mối liên hệ
giữa tính ngẫu nhiên và hình học (và một phân nhánh đặc biệt ở đó), đồng
