Lưu ý rằng, sau mỗi sự kiện, bạn bắt đầu dự đoán khả năng xảy ra của
các yếu tố ngoại lai theo hướng cục bộ, nghĩa là trong phạm vi của quá
trình vừa mới làm bạn ngạc nhiên, chứ không phải ở một nơi nào khác. Sau
sự kiện thị trường chứng khoán sụp đổ năm 1987, cứ đến tháng Mười hằng
năm, một nửa số giao dịch viên ở Mỹ lại chuẩn bị đón chờ một cuộc khủng
hoảng tương tự - nhưng lại không nhận ra rằng cuộc sụp đổ đầu tiên cũng
không có tiền lệ. Chúng ta bắt đầu lo lắng khi đã quá muộn - tức sau khi sự
việc đã xảy ra. Việc ngây thơ tin rằng những gì quan sát được từ quá khứ
như một cái gì đó điển hình hay đại diện cho tương lai chính là nguyên
nhân duy nhất khiến chúng ta không thể hiểu được Thiên Nga Đen.
Có vẻ như đối với một kẻ không chuyên ưa trích dẫn - tức là một trong
những nhà văn và học giả chuyên lấp đầy câu chữ của mình bằng lời nói
của các vị chuyên gia đã khuất - theo cách diễn giải của Hobbes
, là “từ
những thứ giống như tiền lệ dẫn đến những thứ giống như kết quả”. Những
ai tin vào lợi ích vô điều kiện từ trải nghiệm quá khứ hãy nên suy nghĩ về
kiến thức quý báu dưới đây - câu nói này được cho là của vị thuyền trưởng
một con tàu nổi tiếng:
Tuy nhiên, trong những gì đã trải qua, tôi chưa bao giờ gặp phải tai nạn
nào cả… ý tôi là bất kỳ tai nạn nào đáng nói. Trong suốt quãng đời đi biển,
chỉ duy nhất một lần tôi chứng kiến một con tàu lâm vào cảnh khốn cùng.
Tôi chưa từng chứng kiến một vụ đắm tàu nào và cũng chưa bao giờ bị
đắm tàu đồng thời cũng chưa từng lâm vào tình huống khó khăn nào đó.
E.J SMTTH, 1907, Thuyền Trưởng, RMS Titanic
Con tàu của thuyền trưởng Smith đắm vào năm 1912, trở thành tai nạn
đắm tàu được người ta nhắc đến nhiều nhất trong lịch sử.
Được đào tạo để trở nên đần độn
Tương tự, ví dụ một chủ nhà băng với công ty làm ăn có lãi liên tục
trong thời gian dài, để rồi mất hết tất cả chỉ sau một cú đảo chiều. Theo
thông lệ, chủ các ngân hàng cho vay thường có khuôn mặt hình quả lê,
“mày râu nhẵn nhụi” và ăn mặc theo cách thoải mái nhất nhưng cũng nhàm
