Cả công trình nghệ thuật lẫn công trình khoa học đều là sản phẩm phát
sinh từ nhu cầu cắt giảm kích thước và áp đặt một trình tự lên mọi vật. Hãy
nghĩ về thế giới xung quanh bạn, nơi chứa đựng hàng tỷ tỷ chi tiết. Hãy cố
gắng mô tả nó và bạn sẽ thấy muốn xâu một sợi chỉ vào những gì mình nói.
Một cuốn tiểu thuyết, một câu chuyện thần thoại hay hư cấu đều có cùng
một chức năng: giúp ta tránh được sự phức tạp và ngẫu nhiên của thế giới.
Các câu chuyện thần thoại giúp sắp xếp lại trật tự trong nhận thức và “sự
hỗn loạn trong trải nghiệm của con người”
đã được cảm nhận.
Quả thật, mức độ rối loạn tâm lý nghiêm trọng thường khiến cho một
người cảm thấy mất kiểm soát, hay mất khả năng “cảm nhận ý nghĩa” đối
với môi trường của chính mình.
Quan điểm Plato lại một lần nữa ảnh hưởng đến chúng ta. Thật thú vị là
vẫn chính niềm khao khát tìm thấy trình tự ấy lại được áp dụng đối với các
mục tiêu khoa học - không giống như nghệ thuật, mục tiêu của khoa học
(đã được xác lập) là phải đạt đến chân lý, chứ không phải để khiến bạn
hạnh phúc hay cảm giác có tổ chức hơn. Chúng ta có xu hướng sử dụng
kiến thức như phương pháp chữa bệnh.
Một cái chết nhẹ nhàng hơn
Để biết được sức thuyết phục mạnh mẽ của lối viết tường thuật, hãy phân
tích phát biểu sau: “Nhà vua băng hà và hoàng hậu băng hà”, rồi so sánh
với câu: “Nhà vua băng hà và sau đó hoàng hậu cũng băng hà vì quá đau
khổ”. Bài tập này, do tiểu thuyết gia E. M. Forster thực hiện, cho thấy sự
khác biệt giữa chuỗi thông tin đơn thuần và cốt truyện. Nhưng hãy chú ý,
có một nút thắt ở đây: mặc dù bổ sung thông tin vào câu thứ hai, nhưng thật
ra chúng ta đã cắt giảm kích thước của tổng thể. Theo một cách nào đó, câu
thứ hai “nhẹ” hơn và dễ ghi nhớ hơn nhiều; giờ đây, chúng ta có một mẩu
thông tin thay vì hai. Do dễ dàng nhớ được thông tin này nên chúng ta cũng
có thể bán nó cho người khác, nghĩa là bán như một ý tưởng trọn gói. Nói
tóm lại, đây chính là định nghĩa và chức năng của một bài tường thuật.
