Trong một tranh luận nổi tiếng, nhà lôgic học W. V. Quaine đã chứng
minh rằng có sự tồn tại của các nhóm lời diễn giải và nguyên lý nhất quán
có thể thích hợp với một chuỗi sự kiện nào đó. Cái nhìn thấu đáo đó cảnh
tỉnh chúng ta rằng nếu chỉ thiếu vắng những thứ vô nghĩa cũng chưa đủ để
kết luận điều gì đó là đúng.
Luận đề của Quaine có liên hệ với khám phá của ông về khó khăn trong
việc chuyển ngữ các câu phát ngôn, đơn giản vì một người có thể có hàng
tỷ cách để dịch một câu văn. (Xin lưu ý rằng, những ai thích “bới lông tìm
vết” có thể phát hiện ra một khía cạnh có tính tự bác bỏ trong chính bài viết
của Quine. Tôi tự hỏi không biết làm thế nào ông lại hy vọng chúng ta sẽ
không hiểu luận điểm này theo hàng tỷ cách).
Điều này không có nghĩa là chúng ta không thể bàn về các nguyên nhân;
vẫn có nhiều cách để thoát khỏi lối liên tưởng ngụy biện. Như thế nào?
Bằng cách đưa ra phỏng đoán và tiến hành thí nghiệm, hoặc, như chúng ta
sẽ thấy trong Phần 2, đưa ra những dự đoán có thể kiểm tra được.
Các thí
nghiệm tâm lý mà tôi đang nói ở đây sẽ hoạt động như sau: chọn ra một
nhóm dân cư và tiến hành kiểm nghiệm. Kết quả có thể được ghi nhận tại
Tennessee, Trung Quốc hay thậm chí ở Pháp.
Lối viết trần thuật và Liệu pháp tâm lý
Nếu tính trần thuật khiến chúng ta nhìn thấy các sự kiện đã xảy ra dễ dự
đoán hơn, ít bất ngờ và ít ngẫu nhiên hơn bản chất thực của chúng, thì
chúng ta nên xem nó như một liệu pháp chữa trị một số vấn đề nhức nhối
của tính ngẫu nhiên.
Lấy ví dụ về một sự kiện không dễ chịu nào đó, chẳng hạn như tai nạn ô
tô mà bạn cảm thấy mình có trách nhiệm gián tiếp sẽ để lại trong bạn một
dư vị xấu trong thời gian dài. Bạn bị hành hạ bởi ý nghĩ rằng mình đã gây
chấn thương cho hành khách, lúc nào cũng nghĩ lẽ ra mình đã có thể tránh
được tai nạn đó. Tâm trí bạn không ngừng xuất hiện hình ảnh của những
kịch bản thay thế hệt như cành lá liên tục mọc ra từ thân cây: nếu thức dậy
như thường lệ hẳn bạn đã tránh được tai nạn ấy rồi. Việc gây chấn thương
