thông tin giật gân, bài trần thuật có thể làm nhiễu dự đoán của chúng ta về
các khả năng xảy ra. Hãy phân tích thí nghiệm dưới đây của Kahneman và
Tversky, bộ đôi đã được nhắc đến trong chương trước: các đối tượng tham
gia thí nghiệm là những chuyên gia dự đoán, được yêu cầu tưởng tượng ra
các viễn cảnh sau, và đồng thời dự đoán xác suất xảy ra của chúng.
a. Một trận lụt dữ dội xảy ra tại Mỹ làm hơn một nghìn người chết.
b. Một trận động đất tại California, gây ra lũ lụt dữ dội, và làm hơn một
nghìn người chết.
Những người tham gia thí nghiệm ước đoán rằng sự kiện đầu tiên ít có
khả năng xảy ra hơn so với sự kiện thứ hai. Tuy nhiên, trận động đất tại
California chính là nguyên nhân mà người ta có thể tưởng tượng ra, điều
làm tăng đáng kể tính hữu dụng trí lực (mental availability) - mà ở đây
được hiểu là xác suất ước lượng - về viễn cảnh lũ lụt.
Tương tự, nếu tôi hỏi có bao nhiêu ca ung thư phổi có khả năng xảy ra
trên khắp đất nước này, bạn sẽ đưa ra một con số nào đó, chẳng hạn nửa
triệu ca. Bây giờ, đổi lại, nếu tôi hỏi có bao nhiêu ca ung thư phổi do hút
thuốc, nhiều khả năng là bạn sẽ đưa ra một con số cao hơn rất nhiều (có thể
đoán là cao gấp hai lần con số trước đó). Việc bổ sung từ bởi vì khiến vấn
đề trở nên đáng tin cậy hơn và hợp lý hơn nhiều. Ung thư do hút thuốc có
vẻ hợp lý hơn ung thư mà không có nguyên nhân rõ ràng - một nguyên
nhân không xác định đồng nghĩa với không có nguyên nhân nào hết.
Tôi sẽ quay lại với câu chuyện của E. M. Forster được trình bày trong
phần đầu chương, nhưng dưới góc độ của môn khoa học xác suất. Câu nào
trong hai câu sau đây hợp lý hơn?
Cuộc sống hôn nhân của Joey có vẻ rất hạnh phúc. Anh ta giết vợ mình
Cuộc sống hôn nhân của Joey có vẻ rất hạnh phúc. Anh ta giết vợ mình
để chiếm đoạt tài sản.
Thoạt nhìn, câu thứ hai có khả năng xảy ra cao hơn, tuy nhiên, đấy chính
là một sai lầm thuần túy của lôgic, bởi câu đầu tiên, với phạm vi rộng hơn,
có thể ẩn chứa nhiều nguyên nhân hơn như anh ta giết vợ bởi khi đó anh ta
lên cơn điên, hay do cô ấy qua lại với gã đưa thư và huấn luyện viên trượt
