Cái mà tôi gọi là quan điểm Plato, phỏng theo những tư tưởng (và tính
cách) của triết gia Plato, chính là xu hướng của chúng ta đối với sự nhầm
lẫn giữa bản đồ và lãnh thổ, giữa việc tập trung vào “những hình thái”
thuần túy và được định nghĩa rõ ràng, chẳng hạn những vật thể như hình
tam giác hay các ý niệm xã hội như xã hội không tưởng (những xã hội được
xây dựng theo một bản kế hoạch nào đó về những thứ “có ý nghĩa”), thậm
chí cả quốc tịch của chúng ta. Khi những tư tưởng này cũng như các cấu
trúc chính xác hiện hữu trong tâm trí ta, chúng ta sẽ ưu tiên cho chúng hơn
so với những mục đích kém thanh lịch, có cấu trúc lộn xộn và khó kiểm
soát (một tư tưởng mà tôi sẽ trình bày tỉ mỉ hơn xuyên suốt cuốn sách này).
Quan điểm Plato khiến chúng ta nghĩ rằng mình hiểu biết nhiều hơn vốn
kiến thức mà bản thân thực có. Nhưng điều này không xảy ra ở mọi lĩnh
vực. Tôi không nói rằng các hình thái Plato không tồn tại. Các mô hình và
khuôn mẫu - những bản đồ trí tuệ về thực tại này - không phải lúc nào cũng
sai, chúng chỉ sai trong một số ứng dụng cụ thể. Cái khó là a) bạn không
thể nào biết trước (cho đến khi thực tế xảy ra) bản đồ đó sẽ sai chỗ nào và
b) những sai lầm có thể dẫn đến những hậu quả khủng khiếp. Những mô
hình này giống như những liều thuốc công hiệu tiềm năng mang tính ngẫu
nhiên nhưng lại có tác dụng phụ rất khốc liệt.
Hàng rào Plato (Platonic fold) chính là ranh giới bùng nổ, nơi hệ tư
tưởng của Plato tiếp xúc với thực tế hỗn độn, nơi khoảng cách giữa điều
bạn biết và điều bạn nghĩ rằng mình biết sẽ trở nên rộng lớn một cách đáng
báo động. Đây là nơi yếu tố Thiên Nga Đen được tạo ra.
QUÁ BUỒN TẺ ĐỂ VIẾT
Người ta nói rằng nhà làm phim nghệ thuật Luchino Visconti thừa nhận
là khi các diễn viên chỉ tay vào một chiếc hộp đóng kín được cho là chứa
đá quý thì quả thật bên trong có đá quý. Đó có thể là một cách hiệu quả để
giúp các diễn viên hoàn thành vai diễn của mình. Tôi cho rằng hành động
của Visconti có thể cũng xuất phát từ ý nghĩa đơn giản về thẩm mỹ và khát
