vài ý tưởng của ông mới được đánh giá đúng. Có lẽ, ông là nhà toán học
duy lý vĩ đại cuối cùng (hoặc có thể nói ngược lại, nhà tư duy toán học).
Mỗi lần nhìn thấy một chiếc áo thun có in hình Albert Einstein, tôi không
thể không nghĩ đến Poincaré - Einstein xứng đáng với sự tôn kính của
chúng ta, nhưng ông ấy đã chiếm chỗ của nhiều người khác. Có quá ít chỗ
trống trong ý thức của chúng ta; trong đó chỉ có tâm lý kẻ-thắng-lấy-hết.
Sự đúng mực theo phong cách Đệ tam Cộng hòa
Một lần nữa, tự bản thân Poincaré đã là một đẳng cấp. Tôi còn nhớ thân
phụ mình thường hay khuyên tôi đọc các bài tiểu luận của Poincaré, không
chỉ vì nội dung khoa học của chúng mà còn vì chất lượng của lối hành văn
tiếng Pháp của ông ta. Nhà khoa học vĩ đại này đã viết ra những điều kỳ
diệu như những bài báo được xuất bản định kỳ và biên soạn chúng như
những bài phát biểu tùy ứng. Trong mỗi kiệt tác, bạn sẽ thấy được sự pha
trộn giữa những điều được nhắc đi nhắc lại, những nội dung ngoài đề, tất cả
những gì mà một biên tập viên “ăn theo” với một bộ não đã được đóng gói
sẵn sẽ lên án - nhưng chính những điều này khiến cho nội dung của ông
thậm chí trở nên dễ đọc hơn nhờ vào lối tư duy kiên định, cứng rắn.
Poincaré trở thành nhà văn tiểu luận với nhiều sáng tác ở tuổi 30. Ông
dường như luôn vội vã và đã qua đời sớm, ở tuổi 58; ông vội vã đến mức
chẳng buồn sửa những lỗi in ấn và lỗi ngữ pháp trong bài viết của mình,
ngay cả khi nhìn thấy chúng, bởi ông cho rằng làm thế là một sự lạm dụng
trắng trợn thời gian của mình. Người ta không còn tạo ra được các thiên tài
như thế - hoặc người ta không còn để họ được viết theo cách riêng của
mình.
Danh tiếng của Poincaré với tư cách là một nhà tư tưởng đã nhanh chóng
phai tàn sau khi ông qua đời. Ý tưởng của ông - thứ khiến chúng ta bận tâm
- phải mất gần một thế kỷ mới xuất hiện trở lại, nhưng dưới một dạng khác.
Quả thật, khi còn bé, tôi đã mắc một sai lầm nghiêm trọng là đã không đọc
cẩn thận các bài tiểu luận của ông, vì trong cuốn Khoa học và các giả
thuyết (La Science et L’hypothèse) đầy uy tín của ông - thứ mà sau này tôi
