Chúng ta đang bước vào tình thế hỗn loạn, nhưng không hẳn là sự hỗn
loạn tồi tệ. Điều này có nghĩa là chúng ta sẽ chứng kiến thêm nhiều giai
đoạn bình yên và ổn định, trong đó hầu hết các vấn đề đều tập hợp thành
một nhóm nhỏ các Thiên Nga Đen.
Hãy xem xét bản chất của các cuộc chiến trước đây. Thế kỷ 20 không
phải là thế kỷ chết chóc nhất (tính theo tỷ lệ phần trăm tổng dân số), nhưng
đã tạo ra một điều mới mẻ: sự bắt đầu của chiến tranh Extremistan - xác
suất nhỏ của một xung đột biến thành sự giết hại toàn bộ loài người, một
xung đột mà từ đó không ai được an toàn ở bất cứ đâu.
Một hiệu ứng nhỏ đang diễn ra trong đời sống kinh tế. Tôi đã nói về quá
trình toàn cầu hóa ở chương 3; nó cũng xuất hiện ở đây, nhưng không phải
nói về điều tốt đẹp: nó tạo ra một yếu điểm liên hợp (interlocking fragility),
trong khi giảm thiểu tính bất ổn và tạo ra vẻ ổn định. Nói cách khác, nó tạo
ra những Thiên Nga Đen có tính hủy diệt cao. Trước đây, chúng ta chưa
từng sống trong cảnh lo sợ về sự sụp đổ toàn cầu. Các tổ chức tài chính đã
sáp nhập thành các ngân hàng rất lớn. Hầu hết các ngân hàng hiện nay đều
có mối liên kết với nhau. Vì thế; môi trường tài chính đang phình to lên
thành những ngân hàng với bộ máy quan liêu cồng kềnh và những hoạt
động bất chính (thường được Gauss hóa trong đánh giá rủi ro) - khi một
ngân hàng sụp đổ, tất cả sẽ đổ theo.
Mức độ tập trung ngày càng tăng
giữa các ngân hàng dường như có tác dụng hạn chế khả năng xảy ra của các
cuộc khủng hoảng tài chính, nhưng khi thực sự xảy ra, chúng có quy mô
khắp toàn cầu và có tính hủy diệt rất lớn. Chúng ta đi từ một môi trường đa
dạng hóa của những ngân hàng nhỏ, với các chính sách cho vay đa dạng,
đến một môi trường đồng nhất của những doanh nghiệp có chức năng giống
hệt nhau. Đúng vậy, hiện nay chúng ta gặp ít thất bại hơn, nhưng khi chúng
xảy ra… Tôi rùng mình khi nghĩ đến điều này. Tôi xin diễn giải như sau:
chúng ta sẽ gặp ít khủng hoảng nhưng những khủng hoảng ấy sẽ trở nên
khốc liệt hơn. Biến cố càng hiếm thì chúng ta càng ít biết về khả năng xảy
ra của chúng. Điều đó có nghĩa là chúng ta ngày càng biết ít về xác suất xảy
ra của một cuộc khủng hoảng.
