Phần Mở đầu:
XOAY QUANH BỘ LÔNG CHIM
Trước khi phát hiện ra nước Úc, cư dân của Cựu Lục Địa vẫn tin rằng tất
cả các thiên nga đều có bộ lông màu trắng. Niềm tin vững chắc ấy dường
như được chứng thực hoàn toàn dựa trên bằng chứng thực tế. Vì vậy, việc
lần đầu tiên nhìn thấy thiên nga đen có thể là điều bất ngờ thú vị đối với
một số nhà điểu cầm học (hay những người đạc biệt quan tâm đến màu
lông của các loài chim), nhưng đó không phải là ý nghĩa cốt lõi của câu
chuyện. Vấn đề tôi muốn nêu ra ở đây chính là những hạn chế trong việc
học hỏi từ quan sát hoặc kinh nghiệm cũng như sự mong manh của kiến
thức loài người. Chỉ cần một quan sát đơn lẻ cũng có thể bác bỏ lối khẳng
định chung bắt nguồn từ hàng nghìn năm trước xoay quanh những dấu hiệu
tồn tại đầy xác thực của hàng triệu con thiên nga trắng. Tất cả những gì bạn
cần là duy nhất một con thiên nga đen
(và tôi được biết, nó rất xấu xí).
Tôi cố gắng chuyển câu hỏi mang tính lôgic - triết học này - điều từng
ám ảnh mình từ thuở nhỏ - thành trải nghiệm thực tế. Ở đây, yếu tố mà
chúng ta gọi là Thiên Nga Đen (được viết hoa) chính là một biến cố với ba
thuộc tính sau.
Thứ nhất, đây là một biến cố ngoại lai, không thuộc phạm vi những
mong đợi thông thường bởi không có bằng chứng thuyết phục nào trong
quá khứ có thể chỉ rõ khả năng xảy ra của biến cố này. Thứ hai, nó có tầm
ảnh hưởng vô cùng lớn. Thứ ba, bất kể trạng thái ngoại lai của nó, bản chất
con người luôn khiến chúng ta đưa ra những lời giải thích sau khi sự việc
xảy ra, khiến nó trở nên rõ ràng và có thể dự đoán được.
Tôi muốn dừng lại một chút để tổng kết bộ ba thuộc tính này: hiếm khi
xảy ra, ảnh hưởng cực lớn, và có thể dự đoán được khi hồi tưởng lại quá
khứ (chứ không phải hướng đối tương lai)
. Vì vậy, chỉ cần một lượng nhỏ
các yếu tố Thiên Nga Đen là có thể giải thích được gần như mọi điều trong
