Ba Trung Tâm Phật Giáo Đời Hán
Trong thế kỷ đầu sau Thiên Chúa giáng sinh, ở Hán có hai trung tâm Phật
giáo, và ở Giao Châu thì có một trung tâm. Nhưng chỉ ở trung tâm Giao
Châu thì mới có người xuất gia bản xứ. Còn ở hai trung tâm kia thì người
bản xứ không được xuất gia. Hai trung tâm bên Hán là trung tâm Lạc
Dương và Bành Thành. Trung tâm ở Giao Châu là trung tâm Luy Lâu. Tác
phẩm Hậu Hán Thư là một tác phẩm ghi chép những gì xảy ra ở thời nhà
Hán. Tác phẩm đó không nói gì về Giao Chỉ cả, tại vì Giao Chỉ ở quá xa.
Và ở Giao Chỉ người ta nói một ngôn ngữ rất khác. Văn hóa cũng rất khác.
Văn hóa Hán cũng có đi tới, nhưng văn hóa Ấn Độ còn rất mạnh. Vì vậy,
tuy Giao Chỉ thống thuộc nhà Hán, nhưng về Giao Chỉ, Hậu Hán Thư hầu
như không ghi chép gì. Trong khi ở trên miền Bắc, chính quyền cấm người
trẻ tuổi không được trở thành sư cô, sư chú, thì ở trung tâm Luy Lâu vì xa
chính quyền trung ương, người bản xứ được phép xuất gia. Vào thế kỷ thứ I
sau Thiên Chúa giáng sinh và vào đầu thế kỷ thứ II thì tại trung tâm Luy
Lâu này ít nhất đã có năm trăm người bản xứ xuất gia. Cố nhiên là cũng có
mặt của nhiều vị xuất gia người ngoại quốc. Những vị xuất gia người ngoại
quốc đã tới từ Ấn Độ. Tất nhiên là họ đi theo những thuyền buôn. Dân đi
buôn muốn được bình an, có Bụt gia hộ, cho nên thường thỉnh một vị xuất
gia đi theo. Cũng như thuyền nhân vượt biên, trước khi vượt biên muốn cho
chuyến đi an ổn, thường mời một thầy hay một sư cô đi theo. Hồi xưa cũng
vậy, sở dĩ có một số các thầy ở Ấn Độ qua Việt Nam hành đạo và dạy đạo
là nhờ các thương thuyền mời họ đi theo. Đó là lý do thứ nhất. Lý do thứ
hai là đạo Bụt đại thừa có tinh thần phải đem giáo pháp đến tận các phương
trời xa. Hai yếu tố đó đã khiến cho các thầy ngồi trên thương thuyền để đi
tới những miền rất xa như Giao Châu.
Ở Giao Châu hồi đó, yếu tố văn hóa Ấn Độ còn mạnh cho nên khi các thầy
đổ bộ lên, họ cũng có cảm tưởng thoải mái. Có thầy cư trú ở trung tâm Luy
Lâu này một năm rồi trở về Ấn Độ lại. Có thầy thấy dân chúng ở đây dễ
