thương nên ở lại thêm. Không những các thầy ở lại thêm mà các thương gia
đôi khi thấy đất mới, dễ ở, đất lành chim đậu, cũng muốn ở lại thêm. Như
trường hợp của ông thân sinh thầy Tăng Hội. Đó là những thương gia Ấn
Độ. Ông thân sinh thầy Tăng Hội mà tổ tiên từng cư trú nhiều đời ở nước
Khương Cư miền bắc Ấn độ, đã qua buôn bán theo đường hàng hải, đã đổ
bộ lên Luy Lâu. Ông không muốn trở về Ấn Độ nữa nên đã ở lại Giao
Châu, đã cưới một người phụ nữ Việt và đã sinh ra thầy Tăng Hội. Khi thầy
Tăng Hội được mười tuổi thì hai ông bà mất và thầy đã đi tu. Nhờ đó mà ta
có một vị cao tăng dạy về thiền học. Việc này xảy ra vào đầu thế kỷ thứ IIỊ
Chúng ta nên biết rằng thầy Tăng Hội sinh ra ở Giao châu và cố nhiên là đã
học Phật ở Giao châu. Thầy đã dịch kinh tiếng Sanskrit ra tiếng Hán. Thầy
có hai nền văn hóa. Vì lý do này ta biết là hồi đó ở tại trung tâm Luy Lâu
các vị xuất gia đều được học tiếng Sanskrit, và đồng thời cũng được học
tiếng Hán. Đất Giao Châu hồi đó là đất giao tiếp giữa hai nền văn hóa như
ta đã biết. Có một số thầy sau một năm cư trú ở Giao Châu thì trở về Ấn độ
theo các thương thuyền. Vì nhớ nhà, nhớ tu viện, nhớ tăng thân. Nhưng
cũng có một số thầy nghĩ rằng: nơi này cũng dễ chịu lắm, sao mình không
ở lại đây để hành đạo. Vì vậy cho nên họ đã ở lại Luy Lâu, đã xây dựng
một cộng đồng tu học rất quan trọng ở tại Luy Lâu.
Luy Lâu là thủ phủ của Giao Chỉ hồi đó, ở tại tỉnh Bắc Ninh, phủ Thuận
Thành. Bắc Ninh tức là cái nôi của nền văn hóa Việt Nam. Luy Lâu hồi đó
là một trung tâm Phật giáo rất phồn thịnh. Chúng ta biết rằng trung tâm này
còn phồn thịnh hơn các trung tâm Bành Thành và Lạc Dương bên Hán. Ở
tại trung tâm Lạc Dương hồi đó chỉ có một vài thầy, và những thầy đó đều
là người Ấn Độ. Trong khi đó thì ở Luy Lâu, ta có ít nhất là năm trăm thầy
người Giao Châu. Các nhà học giả nghiên cứu về ba trung tâm Phật giáo
đời Hán đã đồng ý với nhau vì những lý do nào mà trung tâm Luy Lâu ở
Bắc Ninh đã được thành lập. Còn hai trung tâm kia không ai quyết chắc
được, họ không đồng ý với nhau là tại sao các trung tâm đó đã được thành
lập. Khi nghiên cứu, ta thấy rất nhiều dữ kiện chứng tỏ rằng trung tâm Luy
