Nếu xét đến phương diện trí tuệ của 1 đứa trẻ, 8 tuổi biết 6 thứ tiếng, 9 tuổi vào đại học,
14 tuổi thành tiến sĩ, là một kết quả rất tuyệt vời, nhưng nhìn theo một khía cạnh khác thì có
thể chỉ là bình thường. Những người thời đó, chỉ nhìn vào thành tích học tập của Witte con
nên cho rằng phương pháp giáo dục của Witte cha là phương pháp hướng vào tri thức. Còn
đối với Witte cha, ông mong muốn giáo dục con đầy đủ về mọi mặt. Việc trí tuệ của Witte
con trở nên xuất chúng như vậy là hoàn toàn bất ngờ. Thực tế để thực hiên mong muốn giáo
dục toàn diện của mình, ông đã dồn nhiều tâm sức để giáo dục đức độ cho con hơn là tài
năng. Bản thân ông lại là mục sư, vì thế Witte con ngay từ nhỏ đã được dạy về lòng mộ đạo,
và kết quả là cậu bé thông thạo kinh thánh một cách đáng ngạc nhiên, đặc biệt là lời của Chúa
thì Witte thuộc lòng từng chữ. Có không ít những đứa trẻ là con mục sư, nói về kinh thánh thì
cái gì cũng biết, nhưng lại quá đỗi nghịch ngợm, khó bảo. Nhưng Witte thì không như thế.
Đó là 1 cậu bé sùng đạo tuyệt vời với trái tim nhân ái sâu sắc, theo lời mọi người là “thanh
khiết như Thiên sứ”. Từ nhỏ tới lớn cậu không tranh giành với ai, thậm chí còn không cả làm
đau hoa cỏ. Cả cuộc đời mình, Witte là tiêu biểu cho một tâm hồn hào hiệp với lòng kính
Chúa sâu đậm.
XI.
“Có một lần, vào lúc Karl lên 6 tuổi, tôi dẫn con sang nhà mục sư E ở làng bên và ở lại
qua đêm. Hôm sau trong bữa trà, cháu làm đổ một chút sữa. Bình thường ở nhà có quy định
là nếu cháu làm đổ thì sẽ bị phạt, sau đó sẽ không được ăn bánh mỳ nữa. Karl rất thích sữa.
Mục sư E lại rất quý Karl và sữa ở đó đặc biệt ngon. Ngoài ra còn rất nhiều bánh kẹo hấp
dẫn. Khi đó Karl tỏ ra bối rối và hơi đỏ mặt, sau đó thì không ăn uồng gì nữa. Tôi cố tình làm
như không nhìn thấy gì. Mục sư E thì không im lặng, ông cố gắng động viên Karl uống sữa,
nhưng cháu từ chối và bảo “Cháu đã làm đổ sữa nên không thể tiếp tục”. Dù mục sư E có nói
thế nào Karl vẫn không uống thêm. Mục sư E nghĩ rằng do bị tôi lườm nên Karl sợ. Tôi bèn
bảo cháu đứng lên và giải thích lý do cho ông. Nghe xong ai nấy đều phản đối: “Một đứa trẻ
mới 6 tuổi, làm hỏng có 1 chút mà lại không được ăn những gì mình thích, cách dạy dỗ của
ông quá nghiêm khắc rồi!” “Không phải cháu dừng uống là vì sợ tôi, đó thực sự là vì trong
thâm tâm cháu đã hình thành quy tắc như thế ”. Mọi người có mặt vẫn không tin. Tôi đành
phải bảo “Vậy thì tôi sẽ ra khỏi phòng, ông cứ thử gọi cháu nó lại và bảo cháu uống, tôi chắc
cháu sẽ từ chối.”
