cho dù điều con nói là sự thật nhưng ko phải là điều bắt buộc phải nói. Những người khác
cũng biết, nhưng họ đâu có nói như con? Nếu con nghĩ chỉ mình con biết thì con đã nhầm rồi!
Và thử nghĩ xem nếu như ai đó để ý tìm ra lỗi của con và nói trước mặt người khác thì con có
vui không? Thực ra trẻ con thì có rất nhiều lỗi.Nhưng những người khác luôn làm như không
thấy lỗi của con. Không phải người ta không biết đâu, họ biết, nhưng họ im lặng, là vì họ
không muốn làm con xấu hổ. Như vậy con thấy họ có tốt bụng không? Chính vì thế con cũng
nên làm như họ. Chẳng phải Kinh thánh dạy “Muốn người khác làm gì cho mình thì hãy làm
điều đó với họ”, hay sao? Dù là sự thật đi nữa nhưng chỉ ra sai lầm của người khác trước mặt
mọi người là việc rất không nên làm.”
Hiểu được điều tôi nói rồi, nhưng Karl vẫn băn khoăn: “Vậy con sẽ phải nói dối ạ?”
“Không, đó không phải là nói dối. Con không cần phải nói dối. Chỉ im lặng là được rồi. Vì
nếu như ai cũng chăm chăm để ý và chỉ trích sai lầm của người khác ở chỗ đông người thì
chắc hẳn thể giới này sẽ chỉ toàn là cãi cọ và có thể chúng ta sẽ chẳng thể sống an lành như
thế này được.”
Bao giờ cũng thế, tôi luôn giải thích cặn kẽ cho đến khi Karl đã hoàn toàn lý giải được,
và sau khi nghe nhưng lời tôi nói, Karl hứa với tôi: “Từ nay về sau con nhất định sẽ không
làm như thế nữa”.
Sự hợp lý trong phương pháp giáo dục của Witte cha chính là như vậy – không che lấp
lý trí và không làm tổn hại đến năng lực phán xét của trẻ. Witte con cũng qua đó biết thêm
được nhiều từ ngữ, hiểu được nguyên nhân, hiểu được những lời giáo huấn cuả cha. Song
phần lớn những đứa trẻ khác sẽ không hiểu được căn nguyên dù có được giải thích, vì thế rất
khó áp dụng phương pháp giáo dục hợp lý này. Đó là lý do vì sao phải làm phong phú vốn từ
cho trẻ ngay từ đầu.
XIII.
So với các bậc cha mẹ khác, Witte rất nghiêm khắc trong việc để con ra ngoài chơi.
Theo như lời ông, nếu để con ra ngoài chơi sẽ không thể chọn được bạn, bất cứ đứa trẻ nào
cũng chơi cùng, và sẽ nhiễm phải những thói xấu. Ví dụ như học đòi làm chuyện người lớn,
đánh bạc bên lề đường, cãi lộn… Trẻ con hầu như chưa biết suy nghĩ, chúng lấy cát đá ném
