Paris, chúng ta dựng được một bàn thờ Đức Bà Đồng Trinh và đốt trên đó
một thứ hương mà mùi thơm tỏa khắp nhà, làm cho Marcelline, chị nấu bếp,
nhớ đến làng quê và sự trinh bạch đã mất, khóc giàn giụa, và làm cho mẹ anh
nhức đầu. Bà vốn là người sống giữa cảnh giàu sang, mà bị khốn khổ vì nỗi
buồn chán chung cho tất cả những người sung sướng trên trái đất. Khi anh đi
đến trường học, tôi lưu tâm đến những tiến bộ của anh; tôi chia sẻ các công
việc và các trò chơi của anh. Tôi nghiền ngẫm cùng với anh những bài toán
đố gay go của số học, tôi cùng tìm với anh ý nghĩ khó khăn nan giải của một
câu văn của Jules César
. Biết bao cuộc đuổi bắt nhau hoặc đá bóng chúng ta
đã cùng chơi với nhau! Đã nhiều phen, chúng ta được biết cái say sưa của
chiến thắng và những vòng nguyệt quế trẻ trung của chúng ta không bị đẫm
máu và nước mắt. Maurice, tôi đã làm hết sức của tôi để bảo hộ sự ngây thơ
trong trắng của anh, nhưng tôi đã không thể nào ngăn cản anh đánh mất nó,
hồi mười bốn tuổi, trong vòng tay của chị hầu phòng của mẹ anh. Sau đó tôi
lại lấy làm tiếc mà trông thấy anh đi yêu những người đàn bà thuộc mọi hạng
người, mọi lứa tuổi và không phải đều là đẹp cả, ít ra cũng là theo con mắt
của một thiên thần. Buồn bã vì quang cảnh đó, tôi lao vào học hỏi; một thư
viện phong phú cung cấp cho tôi những nguồn học thức hiếm thấy. Tôi
nghiên cứu sâu lịch sử các tôn giáo; còn những gì nữa thì anh biết rồi.
Khu vườn của Adonis: Adonis, vị thần của xứ Phénicie, trong thần thoại Hy Lạp, vốn là một chàng trai
có sắc đẹp tuyệt trần, bị một con lợn lòi cắn tử thương được Venus hóa phép biến thành cây bạch đầu
ông (anemone, cũng gọi là thu mẫu đơn). Điển hình của sắc đẹp con trai ủy mị. Đây chỉ dịch đúng
nguyên văn.
Jules César: danh tướng La Mã, một trong ba vị (triumvirat) thống trị La Mã. Đây là nói đến một câu
nói nào đó, được trích dẫn trong cuốn sách nổi tiếng La tinh De viris illustribus urbis Romae, là cuốn
gọi tắt là De viris (Nói về những danh nhân của thành La Mã) sách thành tập đọc cho học sinh nhỏ bắt
đầu học vỡ lòng tiếng La tinh.
