Y ghi vào mảnh giấy: "Hộp này đựng hài cốt một người theo đạo Thiên
Chúa bị giam chết", rồi cột vào hộp cốt. Y lấy lưỡi lê cắt một khoảng cỏ,
đào to lỗ, chôn hộp cốt xuống và trồng lại cỏ. Như vậy bác sĩ Bernhard
Kruse - nếu phải là hài cốt của chính bác sĩ - sẽ được táng vào đất thánh,
bên cạnh một nhân vật cao cấp trong giáo hội..
Làm xong y ngồi trên bức tường nhỏ. Mặt trời chiếu xuống làm đá nóng
ran. "Có lẽ như thế này là phạm thượng, hay là một cử chỉ nặng về tâm tình
vô ích". Bác sĩ Kruse theo Thiên Chúa giáo, mà giáo hội nghiêm cấm sự
hỏa thiêu, đã đành là trường hợp này có thể châm chước. Vả chăng nếu
không phải hài cốt của bác sĩ Kruse mà là của những người khác, Tin Lành,
Do Thái giáo chẳng hạn, thì cũng không tai hại là bao nhiêu. Mà Jéhova
hay ông Trời của Thiên Chúa giáo, đúng lý ra, cũng chẳng phiền trách gì.
Y nhìn một lần cuối cùng nấm mồ mà y đã vùi hộp cốt của ông già vợ - y
như con chim cu vùi trứng của nó. Xong rồi y mới thấy lòng buồn tê tái.
Người chết mới này dần dần có ý nghĩa to rộng hơn, nắm xương tàn y vừa
cầm trong tay tượng trưng cho Pohlmann, cho Joseph, cho tất cả đau khổ đã
chứng kiến, tất cả chiến tranh, cả vận mệnh đen tối của mình.
Ở Ba lê, y đã đến thăm mộ chí người chiến sĩ vô danh, công lao người
Chiến sĩ vô danh được nói lên một cách huy hoàng bởi Khải hoàn môn ghi
lại những chiến thắng của Pháp. Hầu như khoảng đất cỏ vuông vuông đào
lên rồi trồng lại này, cái hộp xì gà hài cốt này rốt cuộc sẽ tượng trưng cho
cái gì tương tự hay lớn hơn thế - tuy rằng không vinh quang, không chiến
thắng quân sự.
° ° °
- Đêm nay ngủ đâu anh? Hay lại nhà thờ?
- Không. Đã xảy ra phép lạ. Anh gặp bà quán. Nhà có căn phòng trống.
Con gái bà ta mới về quê. Chúng ta có thể đến ngủ ở đây và anh đi rồi em
