Vậy nên nếu bạn muốn trừng phạt, hãy trừng phạt người đưa ra những
mệnh lệnh kia. Thế nhưng người ta lại đang trừng phạt những kẻ chỉ đơn
giản làm theo những điều được rao giảng và tuyên truyền – những kẻ phục
tùng mệnh lệnh.
Phục tùng mệnh lệnh chỉ là sự ngu dốt; việc bất tuân mệnh lệnh mới
cần đến một chút thông minh ở mức độ cao hơn. Bất kỳ một thằng ngốc nào
cũng có thể tuân lệnh, trên thực tế thì chỉ có kẻ ngu dốt mới phục tùng
mệnh lệnh thôi. Người khôn thì sẽ hỏi tại sao? – “Tại sao tôi lại phải làm
việc đó?”, và, “Trừ khi tôi được biết lý do và mục đích của việc đó, còn
không thì tôi sẽ chẳng đụng chạm đến nó đâu”. Rồi người đó sẽ chịu trách
nhiệm cho hành động của mình.
Trách nhiệm không phải là trò đùa. Đó là một trong những cách sống
thật nhất – mà cũng nguy hiểm nữa – nhưng nó không có nghĩa là bất tuân
mệnh lệnh vì mục đích của những kẻ bất tuân. Như thế thì cũng chỉ là ngu
dốt mà thôi.
Có một câu chuyện về một nhà thần học của giáo phái Sufi, Mulla
Nasruddin. Ngay từ khi còn bé ông ấy đã bị coi là một kẻ ngược ngạo. Cha
mẹ của ông ấy đã rất khó khăn với ông ấy. Nếu họ nói: “Rẽ phải đi”, thì ông
ấy sẽ rẽ trái. Rốt cục người cha già của ông ấy quyết định là không rầy la
ông ấy về chuyện đó nữa mà tốt hơn hết là, nếu muốn rẽ trái thì cứ việc bảo
ông ấy là rẽ phải – và chắc chắn ông ấy sẽ rẽ trái.
Một ngày nọ họ lội qua một dòng sông. Trên lưng lừa là một bao
đường lớn, và cái bao ấy đang bị nghiêng sang bên phải và sắp sửa tuột
xuống sông; họ phải xốc cái bao lên cho cân bằng trên lưng lừa. Nhưng nếu
bảo Nasruddin rằng, "Xốc cái bao sang bên trái một chút", cũng có nghĩa là
họ sẽ mất bao đường - ông ấy sẽ xốc nó sang bên phải.
Thế là cha ông ấy nói: "Con trai, cái bao bị tuột kìa; xốc nó sang bên
phải đi". Và Nasruddin xốc nó sang phải thật.
