THUẾ - Trang 56

Bằng cách so sánh, hiệu suất thì tương đối dễ. Như đã mô tả ở trên, hiệu suất có
nghĩa hoặc là thiệt hại về gánh nặng thuế quá mức rất ít hoặc là sự khác biệt
giữa tổng thu nhập thuế và độ biến thiên tương đương rất nhỏ. Đặt theo cách
khác, thuế nên càng ít biến động càng tốt, với những trường hợp ngoại lệ có thể
thuế được đặt ra để điều chỉnh sự tồn tại.
Sự công bằng (equity) được định nghĩa theo nhiều cách:
1. Công bằng ngang (horizontal equity): Những người ở những vị trí tương
đương cần được đối xử ngang nhau. Định nghĩa này về mặt nào đó chưa đầy đủ,
thậm chí khi bạn hạn chế việc thảo luận chỉ về vấn đề thu nhập. Chẳng hạn, liệu
một người làm công việc rất nguy hiểm và khắc nghiệt trong nhiều giờ có nên bị
đánh thuế giống như một người có cùng thu nhập nhưng lại làm một công việc
tương đối dễ dàng trong một thời gian ngắn, chỉ vì họ nhận được sự giáo dục tốt
hơn? Như vậy có công bằng công? Thu nhập từ một nguồn (có lẽ là lao động) có
nên bị đánh thuế giống như thu nhập từ nguồn khác (chẳng hạn như trợ cấp về
hưu hay bảo hiểm xã hội)?
2. Xác định tiện ích về sự công bằng ngang: Nếu hai người có cùng một mức
tiện ích trước khi bị đánh thuế, thì sau khi bị đánh thuế họ sẽ có cùng mức tiện
ích, và thuế sẽ không thay đổi trật tự của họ từ mức tiện ích cao nhất tới thấp
nhất. Đây là một vấn đề khi bạn quan tâm tới việc một vài người thích thời gian
rảnh rỗi (không bị đánh thuế), trong khi những người khác thích những hàng
hoá và dịch vụ (bị đánh thuế) hơn. Cùng một loại thuế thu nhập sẽ ảnh hưởng
tới hai nhóm người này theo cách khác nhau.
Khái niệm về sự công bằng ngang phụ thuộc vào việc bạn muốn đi xa tới mức
nào khi nói rằng mọi người là ngang nhau.
-Thậm chí nếu hai người có hai dạng thu nhập khác nhau thì có mức thu nhập
tương đương không?
-Chuyện hai người khác nhau tiêu thụ lương thực hay thuốc hay rượu có quan
trọng không?
-Nếu một người sở hữu một căn nhà và người kia phải đi thuê nhà, thì ở đây có
điều khác biệt quan trọng gì?
-Nếu một người mua một món hàng trong bách hoá và người kia lại mua hàng
qua mạng, có khác nhau không?
Mỗi một câu hỏi đặt ra nêu lên một vấn đề về hiệu suất ngang.