Còn hơn thế nữa. Tuy rằng tuyển cử 22-6-1980 mang lại thắng lợi cho đảng
Tự do dân chủ, ông Suzuki biết rằng dân chúng bỏ phiếu cho đảng vì sự bất
an chính trị và vì xúc động trước cái chết bất đắc kỳ tử của ông Ôhira. Ông
biết rằng một cử chỉ độc tài có thể làm phe đối lập phản ứng mạnh mẽ và
khiến dư luận thay đổi thái độ gây bất lợi cho tuyển cử lần sau. Hòa với đối
lập và hòa với dư luận là cần thiết đối với chính phủ Suzuki để vượt qua
những khủng hoảng ở giai đoạn đó.
Vẫn hơn thế nữa. Hòa bình và hợp tác quốc tế là điều kiện không thể không
có đối với Nhật và đối với kinh tế của Nhật. Lúc đó, nhất là sau vụ can thiệp
của Liên-xô vào Afghanistan, Mỹ làm áp lực để buộc Nhật tăng cường quân
lực. Suzuki một mặt phải hòa hoãn với Mỹ để củng cố liên minh với Mỹ, một
mặt phải thương thuyết với Reagan để khỏi đi ngược với tinh thần chống võ
trang của hiến pháp hiện tại và khỏi phải gây thiệt hại cho kinh tế Nhật đang
thiếu hụt. Tháng 7-1981, tại hội nghị thượng đỉnh Ottawa, Suzuki tranh thủ
nhét vào bản tuyên bố chung mấy chữ: "Wa no seishin" (Spirit of harmony,
tinh thần hòa hợp) để kêu gọi hợp tác chặt chẽ giữa 7 nước giàu mạnh nhất
về kinh tế trên thế giới.
Thế đấy, Suzuki, một chính trị gia được tôi luyện trong môi trường tranh
chấp ở nội bộ đảng của ông cũng như ở nghị trường, đã tuyên dương điều 1
trong hiến chương Thánh Ðức. Ông không nổi bật như một lãnh tụ, nhưng
ông vững chãi và quân bình.
Như tôi đã nói ở trên, người Nhật không thích luật, không thích thấy tòa án.
Ðáo tụng đình là cái chuyện người Nhật rất ớn. Cho nên, tránh kiện tụng
được đến đâu thì tránh. Mà tránh thì phải hòa giải, dung hòa, giàn xếp. Xã
hội Nhật quả là một xã hội lạ lùng: một lối sống rất mới vẫn tiếp tục song
hành với một lối sống cổ, cái cà vạt với chiếc kimono. Tư bản chủ nghĩa là
cạnh tranh. Và cạnh tranh ở Nhật ráo riết lắm. Thế mà luật không lấn át nổi
Giri. Thế mà kinh tế cũng không qua mặt được đầu óc lễ nghĩa.
Lễ, đó là Trung Hoa, là Khổng, là Nho. Khổng lấy lễ để cai trị, không lấy
luật. Lễ là luân lý, một thứ luân lý rất hình thức - chữ hình thức dùng ở đây
