Lévi-Strauss gặp nhiều chống đối, cho ông là phản nhân bản. Ở trong văn
minh nhân bản mà bị kết án là phản nhân bản thì nguy quá! Ông trả lời:
"Nhiều người chỉ trích tôi là phản nhân bản. Nói như vậy không đúng. Ðiều
mà tôi chống lại, điều mà tôi thấy quá rõ sự tai hại, là thứ nhân bản chủ nghĩa
vô liêm sĩ thoát thai, một mặt từ gia tài văn hóa Do Thái - Ki tô giáo, một
mặt, gần hơn ta, từ thời Phục Hưng và tư tưởng Descartes, đã làm con người
thành ông chủ, thành chúa tể tuyệt đối của mọi sáng tạo. Tôi có cảm tưởng
rằng tất cả những bi kịch mà ta đã biết, trước hết là chủ nghĩa thực dân, sau
đó là chủ nghĩa phát xít, sau đó là sự diệt chủng của Ðức quốc xã, tất cả
những bi kịch đó đã diễn ra không phải vì chống lại hoặc vì có mâu thuẫn gì
với cái nhân bản chủ nghĩa mà ta đã áp dụng từ nhiều thế kỷ qua, mà hầu như
là chính sự nối dài hiển nhiên của nó".
Ông cắt nghĩa thêm: "Chỉ quan tâm duy nhất đến con người mà chẳng đồng
thời liên đới quan tâm gì cả đến những sự sống khác tức là, dù muốn dù
không, đưa nhân loại đến chỗ đàn áp chính nhân loại, mở đường cho nhân
loại tự đàn áp và tự bóc lột chính mình". Ðó là con đường mà triết lý về chủ
thể, triết lý Cogito của Descartes, đã đưa đến, thứ triết lý giam hãm trong độc
tôn của chữ "tôi". Descartes tưởng có thể đi từ bên trong của một con người
để đến thẳng bên ngoài với vũ trụ, mà không biết rằng giữa hai thái cực đó có
những xã hội, những văn minh, những thế giới người. "Je est un autre". "Tôi
là một người khác" bởi vì tôi (je) chỉ được tạo thành qua tương quan với
những người khác, chứ không phải từ mối tương quan giữa tôi với tôi. Lévi-
Strauss chịu ảnh hưởng của Jakobson, nhà ngôn ngữ học nổi danh. Jakobson
đề xuất một luận thuyết vững chắc về ngôn ngữ học mà Lévi-Strauss áp dụng
vào những hiện tượng xã hội: khi nghiên cứu một ngôn ngữ, đừng chú ý vào
mỗi từ, mà chú ý vào mối tương quan giữa các từ với nhau. Có lẽ phải quan
niệm con người một cách khác: đặt người khác trước tôi. Hơn thế nữa, trước
cả những con người, phải đặt sự sống. Trong Lévi-Strauss triết lý về chủ thể
nhường chỗ cho triết lý về sự sống. Thiên nhiên chính là sự sống.
Chú thích:
