Tháng Mười
Nhớ gió bấc mưa phùn
Không khóc như người tỳ bà nữ bến Tầm Dương? Mà chỉ rót rượu uống
một mình rồi nằm khoèo trên chiếu lạnh, mộng về Hà Nội, đi với vợ trên
con đường hò hẹn thơm thơm mùi hoa sấu?
Không. Nói như thế là dối mình, dối người. Tỉnh mộng rồi, người chồng ấy
nằm khóc một mình.
Khóc thì yếu thật, nhưng anh ta khóc, khóc âm thầm – rồi khóc nức nở,
khóc thảm thiết như chưa khóc thế bao giờ.
Là vì chính ngày tàn thu ấy, anh ta vừa được một người bạn viễn phương
tìm đến báo cho biết rằng người vợ mà anh khắc khoải nhớ thương qua
ngày ấy sang tháng khác đã lìa trần và lúc gần mất chỉ nhắc nhở đến anh vì
băn khoăn không biết ở miền Nam no đói ra thế nào và sống chết ra sao.
Nhớ đến những lời bạn thuật lại cho nghe, người chồng buồn đứt ruột: bao
nhiêu kỉ niệm đã có khi lắng xuống bây giờ lại như nước bị khuấy lên.
Trong bóng đêm lạnh, có tiếng mưa rơi trên giàn hoa thiên lí, anh khóc vợ,
khóc chính mình, khóc không cho ai biết.
Và bao nhiêu những việc đã qua dần dần hiện ra mờ mờ nhân ảnh trước đôi
mắt lệ nhoà: cái đêm hẹn ước đầu tiên, gặp mưa rào trên con đường vắng
tanh vắng ngắt đi vào Bách Thú; những lời trách móc phản đối của gia
đình; bao nhiêu là hi sinh của người đàn bả quyết tâm theo một người
chồng mang tiếng là hư hỏng bị cả họ hàng khinh khi; những ngày đầu
chung sống thắp một ngọn đèn dầu ở trong màn viết một bài truyện lấy năm
đồng bạc; những lời ong tiếng ve của ruột thịt bạn bè khi thấy vợ đem bán
hết cả tư trang; rồi tiếp đó là những ngày thắt lưng buộc bụng, một nắng hai
sương, xây dựng cơ đồ để mong mở mày mở mặt với người; những ngày
