THƯƠNG NHỚ MƯỜI HAI - Trang 220

Nhưng có ngày tết, hội họp nhau thế này, ta mới thấy rằng không lúc nào
họ không mến thương nhau cũng như họ mến thương đồng bào Trung,
Nam; người lạ này mời người lạ kia uống nước; cô hàng bún chả chăm chút
mẹt bún cho người con trai đi lễ một thân một mình; một bọn bốn cô tay
bắt mặt mừng mời nhau ăn bún riêu, ngắt rau húng cho nhau và lấy quạt
đuổi giúp từng con ruồi, con muỗi.
Này, lễ xong ra sân ngoài xem họ làm gì mà đông đảo thế kia? Thì ra đó là
một cuộc giải trí hoàn toàn Bắc: cờ bỏi và cờ tướng. Tung tung! Lá cờ đỏ
phất đi. Tung tung! Lá cờ vàng phất lại.
Hoà bình lắm! Ngồi uống một bát nước trà tươi nấu với nước mưa, trong
như hổ phách, nhẩn nha hút một điếu thuốc lào, khách nhìn ra trước mặt thì
thấy sau chùa có một rặng cây dương cao ngất, còn bốn xung quanh thì là
những cây đa cố hữu của đền đài Bắc Việt; khách nghe thấy tiếng trống,
tiếng chuông; khách ngửi thấy mùi nhang, mùi trầm và mơ về một ngày
nào ở vườn xưa quê cũ có những ngày như thế này, có nêu, có khánh, có
pháo, có cờ người, có kéo co, có đánh vật, có chọi gà, có trai gái đẹp như
thơ lấy nón che nửa mặt hoa để ví von, hò hẹn. Ngày ấy bây giờ đâu? Và
bao giờ còn ngày ấy?
Tôi nghĩ đến bao nhiêu người sợ hãi những bộ mặt xâm lăng dữ dội, mơ về
một ngày êm ả thanh bình xưa cũ, và chỉ mơ có vậy, mà mộng không thành
phải mang một sự tiếc hận ra đi mãi mãi ở “quê người đất khách”.
Thương biết bao nhiêu, đau xót biết chừng nào cho những người xây mộng
ước mơ, bây giờ đang nằm yên dưới những nấm đất sè sè ở trong trang
quạnh quẽ! Này là một nhà buôn quán ở Vân Đình thất lộc năm sáu mươi
bảy tuổi; bên kia, một em nhỏ mới hưởng dương mười bốn và bên nọ là mộ
một thiếu nữ mất vào giữa ngày trùng cửu năm nàng hai mươi mốt.
Ở dưới bóng cây, mộ nằm la liệt. Tôi thẫn thờ đọc những dòng chữ ghi trên
từng mộ chí và tôi tưởng tượng đến những người ra đi mong có ngày về,
mà không may giữa đường bị tử thần cướp đi, những người chồng lúc lâm