Tháng Sáu
Thèm nhãn Hưng Yên
Thế thì con đỗ vũ là con quái gì mà lại ru người sắp ngủ vào những giấc
mộng vàng son như thế?
Gớm ghê cho các bố già, bất cứ vật gì cũng có thể tạo thành sự tích. Con đỗ
vũ, còn có tên là đỗ quyên, là tử quy, chỉ là con chim cuốc đen trùi trũi,
miệng lớn, đuôi dài, lưng màu tro, bụng màu trắng, cứ hết xuân, sang hạ thì
kêy ra rả, nhưng kêu dữ nhất vào tháng sáu bởi vì thiên hạ đồn rằng nó kêu
hết mùa hạ thì thổ máu ra mà chết.
Tôi chưa thấy ai quả quyết đã trông thấy con cuốc kêu ra máu, nhưng
không biết bao nhiêu văn sĩ, thi nhận dựa vào truyền thuyết đó đã viết nên
những lời thống thiết và nhất định nó kêu ra máu vì thương nước.
Là vì, theo sự tích, con cuốc kiếp trước là vua nước Thục, tục gọi là Đỗ Vũ.
Ông vua đốn mạt này thông dâm với vợ bề tôi Biết Linh, nên trao ngôi báu
cho anh chàng này. Về sau, Biết Linh làm ngặt, không phát lương thực cho
Đỗ Vũ. Buồn bã, Đỗ Vũ bỏ xứ mà đi.
Sau, thác đi, hoá thành chim đỗ vũ. Người ta bảo rằng Đỗ Vũ tiếc nước nên
ngày đêm mới kêu lên những tiếng thảm thiết bi thương như vậy.
Lại có người bảo rằng chim cuốc là hoá thân của vua Chàm. Ngày xưa,
nước Chàm nằm ở phía Nam xứ Giao Chỉ. Dưới thời vua La Hoa, Chàm
đem quân đánh Giao Chỉ. Thấy thế của mình yếu mà đối phương thì mạnh
một gián quan Chàm tên là Quốc hết lời can vua nhưng vua Chàm không
nghe. Biết rằng cuộc viễn chinh này thế nào cũng đem lại thất bại cho xứ
Chàm viên gián quan Quốc xin đi theo phò vua để được chết theo vua, hầu
tỏ được tấm lòng trung quân báo quốc.
Cuộc chiến giữa hai nước Chiêm Thành và Giao Chỉ diễn ra ở Đèo Ngang.
La Hoa chết vì trúng một mũi tên. Viên gián quan Quốc xông ra trận, định
cướp lấy xác nhà vua, nhưng cũng bị chết luôn. Hồn của Quốc không tiêu
