ỨNG PHÓ VỚI NGUYÊN TẮC BẰNG CHỨNG XÃ HỘI
"Sự nhất quán chính là con quỷ của những trí tuệ nhỏ bé", lời trích
dẫn của Ralph Waldo Emerson. Tuy nhiên, thật là ngớ ngẩn khi nói điều
này. Hãy nhìn xung quanh, rõ ràng là, trái với những gì Emerson muốn gợi
ý, sự nhất quán từ bên trong chính là dấu hiệu phân biệt giữa tính logic và
sức mạnh trí tuệ, trong khi sự thiếu vâng nó lại là đặc điểm của những
người hạn chế và phi logic về trí tuệ. Khi đó, một nhà tư tưởng lớn như
Emerson có thể nói được điều gì khi ông gắn nét tiêu biểu của sự nhất quán
cho những người tiểu nhân, ti tiện? Điều khó hiểu này đã khiến tôi tò mò để
quay trở lại nguồn gốc ban đầu của lời tuyên bố này, bài tiểu luận "Sự tự
lực" và nhận thấy nó không nằm trong bài tiểu luận của Emerson mà trong
một phiên bản phổ biến về những gì ông đã nói. Thực ra, ông viết như sau:
"Một sự nhất quán ngớ ngẩn chính là con quỷ của những trí tuệ nhỏ bé". Vì
một vài lý do nào đó, theo thời gian, những di bản của lời tuyên bố khiến nó
mang ý nghĩa hoàn toàn khác biệt và, khi xem xét thấu đáo, nó mang ý
nghĩa hoàn toàn ngớ ngẩn.
Tuy nhiên, chúng ta, không nên xóa đi sự khác biệt này bởi vì đó là
vũ khí phòng thủ duy nhất hiệu quả chống lại những vũ khí ảnh hưởng có
trong các nguyên tắc kết hợp của lời cam kết và sự nhất quán. Mặc dù sự
nhất quán thường rất tốt đẹp, thậm chí còn quan trọng, nhưng cũng có loại
nhất quán cứng nhắc, dại dột mà chúng ta phải tránh xa. Đó chính là xu
hướng trở nên nhất quán máy móc và thiếu thận trọng mà Emerson muốn
nhắc đến. Và đó cũng là xu hướng mà chúng ta phải cảnh giác vì nó đưa
chúng ta tới gần thủ thuật của những người muốn lợi dụng sự cam kết máy
móc → chuỗi nhất quán – vì lợi nhuận.
Tuy nhiên, do sự nhất quán máy móc rất hữu ích khi cho phép chúng
ta cư xử hợp lý và tiết kiệm thời gian nên nhìn chung, chúng ta không thể
quyết định loại bỏ nó ra khỏi cuộc sống của mình. Kết quả có thể là rất tệ.
Nếu như, thay vì kêu ro ro theo việc làm và quyết định ban đầu của mình –
