Bởi vậy, nếu hai lái xe trên đường cao tốc tình cờ cùng lúc muốn thay
đổi làn đường, người lái xe kế tiếp hai chiếc xe đó rất có thể sẽ làm điều
tương tự như vậy, cho rằng lái xe phía trước vừa phát hiện ra một chướng
ngại vật. Tác động của các bằng chứng xã hội lên những người lái xe phía
sau sẽ có hiệu lực – bốn chiếc xe tiếp theo, tất cả sẽ cùng bật tín hiệu xi
nhan xin sang làn đường bên cạnh. Và tiếp theo đó còn có rất nhiều tín hiệu
đèn. Rõ ràng là bằng chứng xã hội ở đây không thể phủ nhận được. Với
những lái xe ở phía sau, có lẽ họ cũng không hỏi tại sao lại chuyển sang làn
đường khác: "Tất cả những lái xe phía trước chắc hẳn phải biết điều gì đó".
Thế là họ cố lái sang làn đường bên cạnh mà thậm chí không để ý rằng đoạn
đường trước mặt họ chẳng chướng ngại gì và gây ra một chuỗi va chạm.
Các xe đâm sầm vào nhau.
Bài học là: Phương tiện định hướng tự động cũng giống như bằng
chứng xã hội, không phải lúc nào cũng hoàn toàn đáng tin cậy ngay cả khi
không có kẻ phá hoại tung tin xấu nào, đôi khi nó tự làm cho mình mất bình
tĩnh. Chúng ta cần kiểm tra guồng máy đều đặn để đảm bảo nó không tách
rời khỏi các nguồn bằng chứng khác trong tình huống – những sự kiện
khách quan, những kinh nghiệm trước tiên và đánh giá của chính chúng ta.
Nhưng chúng ta sẽ không phải tốn nhiều thời gian và nỗ lực để làm được
điều này. Tất cả việc cần làm là nhìn lướt qua một lần. Và chỉ cần một chút
cẩn thận cũng có thể mang lại cho ta những giá trị lớn. Hậu quả của việc
phụ thuộc duy nhất và hoàn toàn vào các bằng chứng xã hội có thể sẽ vô
cùng đáng sợ.
Chính khía cạnh này của hiện tượng bằng chứng xã hội luôn luôn
nhắc nhở tôi cách thức mà một vài bộ tộc da đỏ như Blackfeet, Cree, Snake
và Crow đã sử dụng để săn bắt trâu Bắc Mỹ. Có hai đặc điểm khiến trâu rất
dễ bị mắc vào bằng chứng xã hội. Thứ nhất, mắt của chúng ở phía trên đầu
vì vậy nhìn sang hai bên dễ hơn nhìn về phía trước. Thứ hai, khi chúng
chạy, cả đàn chạy tán loạn, đầu chúng sẽ thấp dần vì thế chúng không thấy
những gì phía trên đàn. Kết quả là người Da đỏ nhận thấy có thể giết một số
lượng trâu khống lồ bằng cách phát lệnh cho cả đàn trâu chạy về phía vách
đá. Động vật phản ứng lại những bằng chứng xã hội vang vọng quanh
chúng và không bao giờ tìm kiếm xem điều gì xảy ra phía trước – mà luôn
làm theo đám đông. Một người quan sát ngạc nhiên với hiện tượng này đã
