Ngoài trường hợp những lần các bằng chứng xã hội bị bóp méo có
chủ ý, cũng có những trường hợp nguyên tắc bằng chứng xã hội đều đặn lái
chúng ta đi sai hướng. Trong những trường hợp như vậy, một sai lầm tự
nhiên, ngây thơ cũng sẽ tạo ra một bằng chứng xã hội lan nhanh và có thể
đẩy chúng ta tới những quyết định sai lầm. Hiện tượng ngu dốt đa nguyên
mà trong đó một người đang trong tình trạng khẩn cấp không cảm thấy bất
kỳ lý do cảnh báo nào cũng là một ví dụ của quá trình này. Tuy nhiên, một
minh họa tốt nhất mà tôi biết lại có được từ câu chuyện của một sinh viên
của tôi, một cảnh sát tuần tra trên đường quốc lộ.
Sau buổi thảo luận trên lớp với chủ đề là nguyên tắc bằng chứng xã
hội, cậu ở lại và nói chuyện với tôi. Cậu nói rằng bây giờ mình đã hiểu
nguyên nhân của một loại tai nạn giao thông đã gây không ít khó khăn cho
mình trước đó. Tai nạn này thường xảy ra trên đường dành cho ôtô trong
thành phố trong giờ cao điểm khi những chiếc xe trên đường dành cho xe đi
hàng một di chuyển từ từ chậm rãi. Những sự kiện dẫn tới tai nạn thường
bắt đầu khi hai chiếc ôtô liền nhau cùng bắt đầu tín hiệu xin ra khỏi luồng
xe hàng một và lái sang luồng xe khác. Trong vòng vài giây, một hàng dài
các lái xe đằng sau hai chiếc xe đầu tiên cũng làm y như vậy và nghĩ rằng
một điều gì đó đã xảy ra – một chiếc xe chết máy hay có một thanh chắn ở
phía trước đang chặn dòng xe. Và trong đám đông chen chúc đi vào khoảng
trống phía trước của luồng xe bên cạnh, sự va chạm giữa các xe xảy ra.
Tuy nhiên, theo cậu, điều kỳ lạ nhất là thường không có chướng ngại
vật ở phía trước và trước khi tai nạn xảy ra mọi người đều biết rõ điều đó.
Cậu nói đã hơn một lần chứng kiến tai nạn kiểu như vậy khi trước mặt
những chiếc xe hàng một xấu số là đường thông hè thoáng.
Câu chuyện của cậu cảnh sát tuần tra đã mang đến một cái nhìn sâu
sắc về cách mà chúng ta phản ứng lại bằng chứng xã hội. Thứ nhất, có vẻ
chúng ta cho rằng nếu nhiều người làm một điều giống nhau, họ hẳn phải
biết điều gì đó mà ta không biết. Đặc biệt là khi chúng ta không chắc chắn,
ta sẵn sàng đặt niềm tin sâu sắc vào kiến thức của đám đông. Thứ hai, đám
đông thường xuyên mắc sai lầm khi họ không hành động dựa trên nền tảng
của bất kỳ thông tin chắc chắn nào mà chính bản thân họ phản ứng lại
nguyên lý của bằng chứng xã hội.
