Tên ấp tể ở Vô Tích, “Mưu lợi cho dân” muốn bắc một cây cầu đá qua
sông dài ba dặm, thật đáng gọi là cha mẹ dân, công trình vô cùng to lớn. Để
mưu cái lợi đó, ấp tể đã lĩnh trong kho nhà nước ra hai ngàn lạng bạc trắng,
thu trong dân một ngàn năm trăm lạng, điều động dân công gần một ngàn
người làm vừa đúng ba năm, mới gọi là xong việc. Tuy nhiên, cây cầu gọi
là “cầu ba dặm” này chẳng qua chỉ là một chiếc cầu đá một vòm bắc ngang
qua một con suối ở mốc ba dặm nơi phía bắc thành, dài có một trượng hai,
rộng vừa sáu thước. Còn số bạc kếch xù trên kia, một phần ấp tể bỏ vào tận
đáy rương, một phần nữa đem ra xây dựng phủ đệ, biệt thự. Gõ tận xương
hút tận tuỷ, vừa mệt dân vừa tốn kém tiền của như thế ba năm trời, hoàn
toàn chỉ vì một mình tên ấp tể này, còn dân chúng thì hầu như chẳng được
chút lợi lộc gì. Cấp trên cũng từng cử quan viên xuống đôn đốc kiềm tra, ấp
tể đã lấy thật nhiều vàng bạc để đút lót, các quan về báo cáo trên toàn việc
tốt, ấp tể chẳng còn lo gì bị pháp luật ràng buộc.
Quan lại địa phương với công trình tương tự như thế ở đâu cũng có, đậu
chỉ trong con số hàng trăm hàng ngàn chẳng hạn như công trình Ngu Lý
Câu (mương năm dặm) Bát Lý khoản (đầm tám dặm) Tam thập lý đề (đê ba
mươi dặm), v.v… tất cả đều là những trò bịp bợm lừa người.
*
* *
Qua hai tháng trời lặn lội bôn ba, về căn bản, Tôn Tử đã tìm hiểu được
bộ mặt chính trị của nước Ngô, trở về kinh đô đã báo cáo lại tường tận với
Hạp Lư, rồi cùng với các quan trong triều vào dạng hiền thần như Ngũ Tử
Tư bàn bạc tìm cách giải quyết và đưa ra những biện pháp trừng trị. Nói
tóm lại, là phải tóm cổ một mẻ, tống giam một mẻ, cho lưu đầy một mẻ,
chém đầu một mẻ. Kẻ nào tội ác quá lớn phải bêu đầu ra chợ, hoặc cho xe
kéo rong trên đường, hoặc giao cho dân chúng đánh đập sỉ vả cho chết đi
để hả giận. Nếu có làm như thế, kẻ tàn ác mới run sợ, muôn dân mới hể hả,
trên dưới mới dốc một lòng, cả nước mới yên hàn nghiêm chỉnh lại.
