– Cớ sao nguyên soái lại cười?
Tôn Tử hóm hỉnh trả lời:
– Thần cười đại vương thèm quýt, nhưng lại không biết được sự khác
nhau giữa quýt nước Ngô và quýt nước Việt. Tuy đại vương. thích đọc
“binh pháp” của thần, nhưng cho đến giờ, vẫn chưa lĩnh hội được cái tôn
chỉ cốt lõi của nó.
– Ô! – Hạp Lư bị Tôn Tử nói cho ngớ người ra – Vậy tôn chỉ cốt lõi
trong “binh pháp” của quân sư là gì?
Để trả lời câu hỏi của Hạp Lư, Tôn Tử đã nói rõ thêm một quan điểm thế
này: đấu tranh quân sự không phải đơn thuần chỉ là cuộc chạy đua về quân
sự, mà là cuộc đấu tranh tổng hợp giữa ta với địch về các mặt chính trị,
kinh tế, ngoại giao. Đối với chiến tranh, phải có thái độ nghiêm túc, kỹ
lưỡng, thận trọng cố gắng trên cơ sở thực lực, lấy mưu trí mà thắng địch,
chứ không phải chỉ lấy sức mạnh mà thắng địch. Có nghĩa là một cuộc
chiến tranh có đánh hay không? Đánh như thế nào, sau khi đánh sẽ đưa đến
kết quá ra sao… trước khi đánh đều phải được cân nhắc toàn diện, cần phải
cân nhắc tất cả các nhân tố hiện thực đang tồn tại một cách khách quan. Chỉ
khi nào có sự so sánh phân tích chính xác, khoa học những điều kiện cơ
bản của chiến tranh mới có thể đưa ra một sự phán đoán chuẩn xác, nêu ra
quyết sách đúng đắn về chiến lược. Tiếp đó, Tôn Tử đã so sánh và phân
tích về các mặt chính trị, vua với tôi, vua với dân, giữa tướng soái, về kinh
tế, quân sự, ngoại giao, giao thông, v.v… giữa nước Ngô và nước Sở, ông
đặc biệt nhấn mạnh đến tác dụng của thực lực kinh tế trong việc so sánh lực
lượng trong chiến tranh. Ông nói:
– Nói đến dấy quân đánh trận là phải động đến hàng ngàn cỗ xe chiến
với hàng ngàn cỗ xe chở quân nhu, hàng chục vạn quân, lại phải chở lương
thực xa hàng vạn dặm, như thế, chi phí ở tiền phương và ở hậu phương rồi
việc chi tiêu cho các sứ giả ngoại giao đi lại, việc cung cấp vật tư khí tài,
việc bảo dưỡng bổ sung các loại khí giới, mỗi ngày tiêu phí hàng ngàn lạng
vàng… cân nhắc những thứ đó đã sau mới có thể dấy quân đánh trận. Thế
còn nước Ngô ngày nay, sau khi trừng trị bọn hủ bại, tuy rằng giữa vua tôi
