một bên, bên đối lập với quần chúng nhân dân trong quốc gia bị chúng
chọn làm đối tượng khuynh đảo.
Thành ra, hiệp định này, thoả ước nọ chỉ là chuyện của các phe đối chiến,
nạn nhân không có tiếng nói và cũng chẳng đưọc hỏi tới. Nhìn sang Lào,
hữu phái lạc quan sẽ cho rằng rút cục sau ¼ thế kỷ chiến đấu, CS cũng
chẳng đạt được ý đồ xích hoá xứ Lào của chúng. Điều ấy đúng. Nhưng đối
với CS, sự thành công không nhất thiết chỉ hạn chế trong cuộc đấu tranh
của một thế hệ. Kế hoạch gia CS sẽ tính sổ một cách thiết thực hơn như
sau: “Trong thành phần chính phủ liên hiệp ở Vientiane, tả phái đã chia
được 2 ghế trong Liên Hiệp 1, 4 ghế trong Liên Hiệp 2, 6 ghế trong Liên
Hiệp 3, năm 1973”. Và cứ cái đà luỹ tiến ấy, chắc Liên Hiệp 4 (nếu có) tả
phái sẽ lãnh đủ 12 ghế trong cái nội các cũng vừa 12 ghế ở Vientiane!
[còn tiếp]
Ghi Chú:
Trừ 1500 người Pháp được ở lại với tư cách huấn luyện viên
của quân đội hoàng gia.
Những lãnh tụ Lào ưa lấy vợ ngoại quốc và (dường như) thường bị
đàng vợ chi phối. Tướng hữu phái Phoumi Nosavan, người từng giữ chức
phó thủ tướng qua nhiều chính phủ, lấy vợ Thái và vẫn thường coi
Bangkok là điểm tựa chính trị. Bangkok cũng đã từng nhiều lần ra mặt ủng
hộ “rể” Nosavan. Khi thất thế, Nosavan đã lưu vong về bên vợ và hiện vẫn
chờ cơ hội trở lại. Lãnh tụ tả phái Souphanouvong có vợ Việt, chính vợ ông
là người đã đưa ông gia nhập đảng Cộng Sản Đông Dương thời thế chiến
II. Việc ông nhất nhất tuân theo Hà Nội là điều ai cũng thấy rõ. Lãnh tụ
trung lập cũ là Phouma đã trung lập vì có vợ Pháp. Nhưng sau này ông đã
ngả hẳn sang phe Mỹ, không biết có liên quan gì đến cô vợ Mỹ của con trai
ông hay không.
Kế vị vua cha là Sisavang Vong, chết hồi tháng 11 năm 1959.
So với thành viên hội nghị Genève 1954, hội nghị này có thêm đại diện
ba nước tham gia công tác kiểm soát đình chiến ở Lào (Canada, Ba Lan, Ấn
Độ) và hai nước láng giềng phía tây của Lào (Thái, Miến).
