Nam để kiến lập một nước VNCH đứng hẳn vào quỹ đạo tư bản và đồng
thời làm tiền đồn ngăn cản làn sóng đỏ ở Đông Nam Á cho khối đế quốc
này (theo thuyết “domino” mà các tổng thống Mỹ Eisenhower, Kennedy,
Johnson đều tin tưởng).
Tuy tiêu đích thì như vậy, nhưng trong hành động, chính quyền VNCH lại
thi hành theo thứ tự ưu tiên: đả thực, bài phong, rồi mới diệt cộng. Vì bản
chất độc tài, độc tôn, phe cầm quyền đã vận dụng mọi phương tiện sẵn có
trong tay để độc quyền cai trị, rồi sau đó mới chống cộng.
Về phía CS, mũi nhọn tuyên tuyền trong giai đoạn đấu tranh chính trị đáng
lẽ chỉ tìm được khe hở “không chịu thi hành hiệp định Genève” của Sài
Gòn, nhưng nhân lợi dụng được sai lầm nghiêm trọng của ông Ngô Đình
Diệm trong việc triệt hạ các lực lượng quốc gia ở địa phương, CS đã triệt
để khai thác bằng cách tìm thế liên minh chống lại chính quyền. Chính nhờ
sự tiếp tay của nhiều phần tử vũ trang còn lại trong các tổ chức quốc gia bị
chính quyền phá rã, đảng viên CS nằm vùng và cán bộ CS hồi kết (từ Bắc
Việt) mới gây dựng lại được phong trào đấu tranh mới, mở màn cho đợt
Đồng Khởi đầu tiên 1960-1961.
Đồng Khởi ở đây đã được dùng như một danh từ riêng để chỉ một giai đoạn
mà lúc đầu vốn chỉ là một chiến dịch. Đó là giai đọan lấy vận động quần
chúng làm chính, tiếp tục dùng ảnh hưởng kháng chiến còn lại để tuyên
truyền xách động nhân dân đấu tranh. Trong đấu tranh, phần bạo lực chính
trị được đặt nặng, còn vũ trang chỉ làm đòn xeo hỗ trợ. Do đó, Đồng Khởi
chưa thực sự được gọi là chiến tranh mà chỉ có thể coi là cuộc nổi dậy có
vũ trang.
Cộng sản đã tìm chỗ nhược nhất của VNCH mà tấn công: đó là hệ thống
chính quyền xã ấp. Trong vùng đồng bằng sông Cửu Long, người ta đã ước
lượng có tới 1/3 cơ sở chính quyền xã ấp và đồn bót địa phương quân bị
phá rã, phần lớn chỉ bằng khủng bố, ám sát, binh địch vận. Địa phương
quân bị tiêu hao, Sài Gòn đã phải phân tán mỏng quân chính quy trám chỗ,
