TRĂNG HUYẾT - Trang 556

mài dao rèn kiếm tính chuyện cướp chính quyền.
Chờ mãi chưa thấy Trần VănThạch tới, Phan VănHùm quay mình trở lại
bàn họp. Anh mỉm cười khi thấy búi tó của Huỳnh Phú Sổ. Vị giáo chủ
thanh niên thường tự xưng là Đạo Khùng, Đạo Xển ấy để một búi tóc trên
đầu, được ông giải thích là có ý giữ kỷ niệm phong tục cũ của tổ tiên và tỏ
cho thiên hạ biết mình không chịu ảnh hưởng của tây. Một già một trẻ, một
quần áo trắng như tiên ông, một mặc bà ba đen như tu sĩ tại gia ở nông
thôn. Nhưng trong cái vẻ siêu thoát mộc mạc và định tĩnh của cả hai hàm
chứa một quyết tâm bất hoại, vì đời mà mang đạo đấu tranh cho độc lập của
dân tộc, cho quyền được làm người tự do.
Người trí thức Phan VănHùm chỉ có con tim, khối óc và cây bút, còn hai vị
giáo chủ ngồi đây mỗi người làm chủ một đạo quân. Mỗi đạo quân đông
đảo, hàng chục ngàn người, có đầy đủ tướng lãnh, sĩ quan chỉ huy và vũ khí
trang bị gồm súng ống mua của bọn Nhật hay được chúng tặng từ mấy năm
nay. Và trên tất cả những quân khí ấy là lòng yêu nước được nâng cao
thành bất tử với một niềm tin vững bền vào giáo chủ và tôn giáo của mình.
Mỗi người trong đạo quân ấy đứng ở tâm điểm của chiều ngang là đồng
bào đất nước và chiều dọc là tổ tiên và đạo pháp. Cùng chiến đấu với họ là
quốc hồn quốc túy, thần thánh tiên Phật và tiền nhân liệt sĩ. Đối với họ, cái
chết chỉ là một bước nhảy từ cõi đời này lên bàn thờ kia trong niềm ân phúc
được sinh vi tướng tử vi thần. Sống làm nghĩa dân tận lực khuông phò xã
tắc; chết thành thần nhân linh nghiệm phù hộ nhân dân.
Nhìn hai vị giáo chủ đầy quyền uy ấy, bất giác Phan VănHùm nghĩ tới bản
thân. Những ngày học trường Công Chánh ở Hà Nội, lưu lạc ở Huế sống
với vợ chồng Đào Duy Anh và được gần gũi cụ Phan Bội Châu. Bốn năm
lưu li sang Pháp học triết ở Đại học Sorbonne rồi ngả theo tư tưởng cộng
sản Quốc tế Đệ tứ, sau đóù trở về Sài Gòn vừa dạy học vừa hoạt động.
Những ngày tù đày khổ sai, bị sỉ nhụcï, bị tra tấn, kết Khám Lớn tới đảo
Côn Lôn. Anh vượt qua được tất cả những gian nan lưu lạc ấy có lẽ nhờ
vào niềm tin sắt đá ghi trong tâm khảm rằng người trí thức của một xứ sở
nhược tiểu không thể không thao thức với những vấn đề của đất nước và có
nghĩa vụ dấn thân vào hành động, một cách tỉnh táo và quyết liệt, để phục