TRĂNG HUYẾT - Trang 557

vu đồng bào và dân tộc, để cải tạo môi trường sống thành một chốn tốt đẹp
hơn cho mọi người. Cùng với người anh xem như anh em là nhà cách mạng
Nguyễn An Ninh, người bạn thông minh tuyệt luân Tạ Thu Thâu và ngòi
bút bình luận sắc sảo Trần VănThạch, Phan VănHùm đã làm tờ La Lutte,
rồi từ đó, được bầu vào Hội đồng Quản hạt Nam kỳ.
Đôi khi anh tự nhủ tại sao mình lại lao vào trường đấu tranh và cứ thế đi
miệt mài qua bao năm tháng. Thật sự mà nói, tuy theo Tân Tả Phái nhưng
khi đọc sách của Marx, của Trotsky anh thấy có nhiều lấn cấn. Lý thuyết
cộng sản là phó sản của lý thuyết Do-thái-Kitô-giáo qua sự thông giải của
các nhà thần học kinh viện và các trí thức, triết gia châu Âu bị ám ảnh bởi
giấc mơ cứu thế, quyện với sự mất niềm tin vào tư bản chủ nghĩa, giáo hội
Công giáo La mã và tầng lớp tăng lữõ. Nhưng hình như cái giá trị nhất của
nó chỉ dừng ở chỗ phê phán rốt ráo tư bản chủ nghĩa; những người sản sinh
ra chủ nghĩa Marx gần như không có đông phương học, đặc biệt phi tâm
linh. Như thế, phải chăng chỉ hữu ích cho người Việt khi biết du nhập nó
với một tinh thần phê phán, chắt lọc, lấy ra những gì thích hợp với xã hội
Việt Nam cổ truyền và đương đại; lúc ấy mới tránh khỏi tình trạng toàn trị
và vết xe sắt máu của cuộc đại khủng bố những năm ba mươi tại Nga và
những gì xảy ra tại Hoa Nam, Nghệ Tỉnh và trong cuộc Nam kỳ Khởi
nghĩa.
Thành thật mà nói, anh đọc sách, học hành, nghiên cứu chỉ cốt để nỗ lực
tìm kiếm một tổng hợp tư tưởng đông tây cho dân tộc mình. Văn hóa Việt
vốn chịu ảnh hưởng của cả hai nền văn minh Hoa và Ấn, nay nếu bằng các
nào đó, dung hợp được những giá trị tích cực của châu Âu, nó sẽ trở thành
nền tảng và chìa khóa giải quyết các vấn đề trọng đại lẫn cấp bách của dân
tộc. Thế nhưng càng đi sâu vào học thuật anh càng thấy mình thiếu sót,
càng suy nghĩ càng thấy chưa thấu đáo vì câu hỏi bao giờ cũng chứa đựng
dồi dào nội dung hơn câu trả lời. Phải tìm tòi thêm nữa để ngấm thật sâu, để
chết đi trong tư duy mới có thể phục sinh trong tư tưởng, dù anh đang có
trên kệ sách mấy cuốn của mình đã xuất bản, trong đó gồm những công
trình nghiên cứu về Biện chứng pháp, Phật giáo, tâm học Vương Dương
Minh, v.v.