TRĂNG HUYẾT - Trang 64

thuồng của họ — và sẽ đánh đập anh ta nếu anh ta không chịu để yên cho
họ làm tới.
Cậu trai Pháp đột nhiên bỉu môi tỏ vẻ kinh tởm:
- Loại người như vậy rất thường thấy ở đây. Người từ nước Pháp tới thuộc
địa không phải bao giờ phẩm chất cũng hạng nhất. Thôi, đừng nói thêm về
họ nữa.
Chuck nhấp sâm banh, nhìn quanh các nhóm nhỏ người An Nam đang có
khuynh hướng càng lúc càng co cụm vào nhau trong khi tiếng chuyện trò rì
rào của người Pháp chung quanh họ mỗi lúc một thêm rôm rả. Cậu hạ
giọng:
- Vậy anh kể cho chúng tôi nghe thêm đôi chút về người bản xứ. Những vị
phương đông mắt xếch đang có mặt giữa chúng ta, mặc áo thụng bằng lụa
hoa hoè và đội những chiếc mão buồn cười ấy, chính xác họ là ai vậy?
- Chúng tôi gọi họ là những “kẻ hợp tác”. Còn người An Nam không muốn
dính dáng gì tới người Pháp thì gọi họ là “quân ăn cướp có môn bài”.
Joseph ngập ngừng hỏi với nụ cười hoang mang:
- Tại sao lại “quân ăn cướp có môn bài”?
- Sáu chục năm trước, khi các chiến thuyền hùng mạnh của người Pháp
chúng tôi dong buồm tới đây, giới trí thức lớn tuổi của xứ An Nam này bất
hợp tác với chúng tôi. Nhưng chúng tôi rất xảo quyệt: chúng tôi mua lòng
trung thành. Quan lại cấp thấp nào chịu đồng ý làm việc cho chúng tôi, như
làm thông ngôn chẳng hạn, thì được ban thưởng các vùng đất rộng mênh
mông có đồng ruộng phì nhiêu ở đồng bằng sông Cửu Long. Dần dà ý
tưởng đó tự nhiên biến thành một lối trả công cho sự tích cực hợp tác trong
nhiều lãnh vực, đặc biệt quân sự và hành chánh. Trải qua nhiều năm, các
gia đình “kẻ hợp tác” ấy trở thành cự phú. Vì họ là những người trung
thành, chúng tôi giúp họ mở rộng thêm ruộng đất. Rồi họ lại cho chính
nông dân sống tại chỗ thuê lại ruộng đất đó với giá cắt cổ — đó là lý do tại
sao dân chúng An Nam gọi họ là quân được cấp giấy phép ăn cướp thường
trực.
Paul Devraux ngưng một chút rồi hất hàm về phía đằng kia phòng:
- Thí dụ trường hợp gia đình họ Trần đằng kia, kẻ vừa được giới thiệu với