120
Tiến sĩ Đàm Thận Huy thu nhận làm học trò. Đàm
Thận Huy là một trong Nhị thập bát tú (Hai mươi tám
vì sao) trong hội Tao Đàn đời vua Lê Thánh Tông.
Một lần đến nhà thầy nghe giảng, bài giảng đã
xong nhưng liền đó trời đổ mưa, học trò không tài
nào về được, phải ngồi lại. Cụ nghè Đàm Thận Huy
thấy vậy bèn ra một câu đối để học trò cùng đối cho
vui, cũng là để thử tài:
- Vũ vô kiềm tỏa năng lưu khách.
Nghĩa là:
Mưa không có then khóa mà giữ được khách lại.
Nguyễn Giản Thanh đối ngay:
- Sắc bất ba đào dị nịch nhân.
Nghĩa là:
Sắc đẹp không phải là sóng gió mà làm đắm được
người ta.
Đàm Thuận Huy xem xong, khen rằng:
- Câu đối này hay lắm, giọng văn có thể đỗ Trạng
được, nhưng ý thì không được trung hậu. Sợ sau này
mê đắm vào đường sắc dục mà hại đến sự nghiệp.
Một người học trò khác tên là Nguyễn Chiêu
Huấn đối tiếp:
- Nguyệt hữu loan cung bất xạ nhân.
Nghĩa là:
Mặt trăng giống cái cung mà chẳng bắn ai.
Ông Đàm Thuận Huy lại phê:
- Câu này kém sắc sảo, không hay bằng câu của
121
trò Thanh, nhưng khí chất câu này hiền hòa, sau này
trò sẽ có một cuộc sống yên ấm, chu toàn.
Quả nhiên, mấy năm sau Giản Thanh đỗ thủ
khoa, rồi đỗ Trạng nguyên đời vua Lê Uy Mục (1508)
làm đến Lễ bộ Thượng thư, nhưng sau vì say mê
một cô gái đẹp mà thân bại danh liệt. Còn Chiêu
Huấn chỉ đỗ Bảng nhãn nhưng suốt cuộc đời làm
quan yên ổn.
3. Trạng Me đè Trạng Ngọt
Đương thời, cả chốn Kinh Bắc biết tiếng học
giỏi của Nguyễn Giản Thanh và một người nữa
tên là Hứa Tam Tỉnh quê ở làng Vọng Nguyệt
(làng Ngọt), huyện Yên Phong (nay là xã Tam
Giang). Mọi người đều tin tưởng các giải khôi
nguyên sẽ vào tay hai người, có điều không ai
dám chắc người nào sẽ là Trạng nguyên, người
nào sẽ là Bảng nhãn.
Kỳ thi Hội khoa Mậu Thìn năm Đoan Khánh
đời Lê Uy Mục (1508), cả Nguyễn Giản Thanh và
Hứa Tam Tỉnh cùng đi thi. Qua các kỳ thi Hội, thi
Đình, các quan trường đều thấy bài của Hứa Tam
Tỉnh có phần xuất sắc hơn, nên đã dự định Hứa
Tam Tỉnh đỗ Trạng nguyên, còn Nguyễn Giản
Thanh đỗ Bảng nhãn. Người thứ ba đậu Thám hoa
là Nguyễn Hữu Nghiêm.
Cả ba vị đỗ cao được đưa vào yết kiến nhà
