Thằng Ca càng không ngờ rằng câu chuyện ở chiến trường làm quà
cho ông Đê, bà Mít đêm nay đã bắt hắn phải ngồi viết bản tường trình dài
dằng dặc. Vừa viết thằng Ca liên tục đốt thuốc lá. Ở một băng ghế dài kê
sát với cửa sổ, ông chủ tịch xã sau bữa cơm rượu thịt chó, ngà ngà say,
trong lúc ngồi chờ Ca làm việc, đã lăn ra ngủ. Bữa bún thịt chó cùng với
nửa lít rượu gạo đã làm ông khoái khẩu, lâu lắm mới được một bữa no say
như vậy. Ông chủ tịch xã ngủ ngáy như kéo gỗ. Ở một chiếc bàn khác, hai
anh cán bộ cũng đã giở bàn cờ tướng ra gõ chan chát, giết thời gian trong
lúc chờ đợi Ca viết bản tường trình.
Hơn 10 giờ đêm, chiếc xe commăngca mới chở Ca và ông chủ tịch xã
về lại làng Lôi. Tiếng chó sủa râm ran. Làng xóm đã ngủ say sau một ngày
dài rộn rã vất vả với chuyện đồng áng. Cha Ca vẫn còn ngồi hút thuốc lào
chờ con. Bát canh cua đồng và phần cơm dành cho Ca được đậy bằng một
cái sàng, nguội ngắt nguội ngơ. Cơm rượu vào, lại phải căng đầu óc ra để
nghĩ và viết, thằng Ca khát nước. Chỉ một vài hơi, Ca húp sạch bát canh rau
đay mồng tơi.
Thằng Ca sẽ không bao giờ được chứng kiến cái ngày tang thương của
gia đình bà Mít. Bốn tháng sau, Ca trở về đơn vị và tham gia vào đội quân
gỡ mìn, trồng cao su ở Tây Nguyên. Một đoàn cán bộ huyện xã tới nhà ông
Đê, bà Mít. Ông Đê bán thân bất toại đã mấy tháng nằm thoi thóp trên
giường. Buổi sáng ấy, bà Mít chặt được nải chuối ở góc vườn mang ra chợ
Tổng bán, chỉ có cô cháu gái ở nhà trông nom người ốm. Không biết họ nói
gì với cô cháu gái chỉ thấy cô lên gỡ tấm bằng “Tổ quốc ghi công” treo ở
trên tường và trao lại cho họ. Lúc bà Mít về đến nhà, những người cán bộ
đã đi. Cô cháu gái cũng bỏ đi đâu mất. Còn ông Đê nằm trên giường, bất
động, nước mắt ứa ra trên gò má. Như thể, ông biết hết mọi chuyện xẩy ra
trong nhà. Quá nửa đêm, bà Mít trở dậy cho chồng uống thuốc. Không thấy
ông động cựa. Từ chỗ ông nằm, mùi phân bốc lên khắm lặm. Vẫn còn thấy
ông thoi thóp thở. Bà lặng lẽ lau rửa cho ông, thay áo quần.
Bốn giờ sáng, ông Đê trút hơi thở cuối cùng.
Ở vào những năm “76” ấy, phong trào hợp tác hóa nông nghiệp còn
đang rầm rộ, miền Nam bắt đầu đi vào công cuộc cải tạo tư bản tư doanh.
