Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
[Chỉ có biện pháp này]. Ngƣời quân tử [tức hạng sáng suốt] bất đắc dĩ mới phải cai trị thiên hạ; vậy
thì vô vi là hơn cả. Chỉ ngƣời nào vô vi rồi thì mới thuận theo thiên tính của mình đƣợc. Cho nên chỉ
giao việc trị thiên hạ cho ngƣời nào coi sự an ninh của bản thân là đáng yêu quí hơn việc thiên hạ.
Ngƣời quân tử nếu biết giữ cho ngũ tạng không bị thƣơng tổn thì không biểu lộ sự thông minh của
mình ra. Không nhúc nhích nhƣ một thần chủ mà lại uy nghi nhƣ con rồng, lặng lẽ nhƣ vực thẳm mà
lại vang lên nhƣ tiếng sấm. Chỉ vận dụng tinh thần mà tự nhiên hợp với thiên lí; ung dung vô vi mà
vạn vật bốc lên, chất lên (nghĩa là sanh và lớn lên, dâng lên). [Vô vi là đủ rồi], có cần gì phải trị thiên
hạ.
2
Thôi Cồ hỏi Lão Đam:
- Không trị thiên hạ thì làm sao cải hoá đƣợc lòng ngƣời?
Lão Đam đáp:
- Phải cẩn thận, đừng làm dao động lòng ngƣời. Lòng ngƣời hễ đè thì nó ép xuống, kích thích thì nó
bồng lên. Ép xuống rồi bồng lên hoài thì nó không đƣợc thảnh thơi. Nhu thắng đƣợc cƣơng. Ai vụ
danh thì làm tổn hại bản tính, lòng có lúc nóng nhƣ lửa, có lúc lạnh nhƣ đá 648 [3] . Tƣ tƣởng biến
đổi rất mau, tới nỗi trong thời gian cúi đầu và ngửng đầu lên, nó đã đi ra ngoài bốn bể rồi trở về rồi.
Khi nghỉ thì nó lặng lẽ nhƣ cái vực; không đợng thì nó nhƣ treo trên trời. Lòng ngƣời thật kiêu căng
và không gì cƣỡng chế đƣợc.
Xƣa, vua Hoàng Đế là ngƣời đầu tiên dùng nhân nghĩa làm dao động lòng ngƣời, rồi vua Nghiêu và
vua Thuấn mới hi sinh tới nỗi bấp vế tiêu hết thịt, ống chân trụi hết lông, để lo cho hình thể nhân dân
đƣợc an thích; hai ông ấy làm tiều tuỵ ngũ tạng để lo việc nhân nghĩa, khô kiệt khí huyết để đặt ra
pháp độ, mà vẫn không thành công. Rồi vua Nghiêu phải đày Hoan Đâu lên núi Sùng, đánh đuổi rợ
Tam Miêu tới Tam Nguy, trục xuất Cung Công tại U Đô, nhƣ vậy chẳng phải là thất bại ƣ?
Tới đời Tam đại (Hạ, Thƣơng, Chu), thiên hạ đại loạn. Kẻ đê hèn nhƣ Kiệt, Chích, ngƣời cao thƣợng
