Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
nhƣ Tăng [Sâm], Sử [Ngƣ]. Nho Mặc xuất hiện. Kẻ vui thích và kẻ bất bình nghi ngờ lẫn nhau,
ngƣời ngu và kẻ trí khinh bỉ lẫn nhau, ngƣời thiện và kẻ ác chê bai lẫn nhau, ngƣời ngay thẳng và kẻ
gian dối trách mắng lẫn nhau, mà thiên hạ suy. Khi cái Đức lớn không đƣợc mọi ngƣời cùng theo thì
xã hội tán loạn. Do đó ngƣời ta chế tạo ra cái rìu, cái cƣa để xẻ, dùng dây và mực để [vạch đƣờng
mà] đẽo, cái búa, cái dùi để đục, mà thiên hạ rối bời. Lỗi về những kẻ làm thiên hạ rối bời. Lỗi về
những kẻ làm dao động lòng ngƣời.
Từ đó, ngƣời hiền ẩn cƣ trên núi cao, trong hang đá, mà ông vua mƣời ngàn cổ xe (vua nƣớc lớn) lo
lắng, sợ sệt ngồi trên miếu đƣờng. Ngày nay, những kẻ bị tử hình nằm chồng chất lên nhau, đâu đâu
cũng thấy những kẻ bị tra tấn, xử tội; và Nho, Mặc mới từ trong cảnh cùm xích đó, gắng sức cứu đời.
Hởi ơi! Sao họ không thấy xấu hổ, không biết nhục nhỉ! Thì ra thánh trí chỉ để tạo ra những gông
cùm. Và làm sao biết đƣợc Tăng Sâm, Sử Ngƣ chẳng tiếp tay cho tên Kiệt và tên Chích?
Cho nên bảo: “Tuyệt thánh khí trí rồi thiên hạ sẽ thái bình”.
3
Hoàng Đế ở ngôi mƣời tám năm, lệnh đƣợc thi hành khắp thiên hạ. Ông nghe nói có Quảng Thành tử
ở trên núi Khổng Đồng 649 [4] lại yết kiến, thƣa:
- Tôi nghe nói phu tử đạt đƣợc Đạo cực cao, xin phu tử cho biết tinh hoa Đạo đó ở đâu. Tôi muốn
dùng tinh hoa của trời đất để giúp ngũ cốc phát triển mà nuôi bách tính. Tôi lại muốn điều hoà âm
dƣơng để hợp với vạn vật. Muốn vậy thì tôi phải làm gì?
Quảng Thành tử đáp:
- Điều ông hỏi đó là cái bản chất của vạn vật, còn việc ông muốn làm là tàn sát vạn vật. Ông trị dân
nhƣ vậy thì mây không tụ mà mƣa cũng đổ; thảo mộc không vàng úa mà lá cũng rụng; mặt trời mặt
trăng cũng mau mờ đi. Cái ý mị dân đó thật là hẹp hòi. Nhƣ vậy tôi làm sao giảng cho ông cái Đạo
cực cao đƣợc?
Hoàng Đế bèn về, thoái vị, sai dựng một cái chòi riêng, trải một chiếu cói, ở trong đó ba tháng rồi trở
