Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Cho nên bảo: Ai biết đƣợc cái vui của trời thì sống là hành động thuận với trời, chết là biến hoá cũng
nhƣ mọi vật, tĩnh thì cũng tịch mịch nhƣ khí âm, động thì cũng xô đẩy, biến thiên nhƣ khí dƣơng. Ai
biết đƣợc cái vui của trời thì không bị trời giận, không bị ngƣời chê, không bị luỵ vì vật, không bị quỉ
thần trách.
Cho nên bảo: Ngƣời đó động thì nhƣ trời, tĩnh thì nhƣ đất, tâm thần hợp với vũ trụ mà làm vua thiên
hạ, quỉ thần không gây hoạ đƣợc, tâm hồn không bao giờ mệt mỏi; tâm thần hợp với vũ trụ, vạn vật
phải qui phục. Nghĩa là đem cái hƣ tĩnh truyền khắp vũ trụ, tới vạn vật; nhƣ vậy gọi là cái vui của
trời. Cái vui của trời là cái lòng của thánh nhân để nuôi thiên hạ 739 [6] .
3
Cái đức tháo của đế vƣơng là lấy trời làm căn bản, lấy đạo đức làm chủ, lấy vô vi làm qui tắc. Theo
qui tắc vô vi thì trị đƣợc thiên hạ mà còn dƣ sức, nên hữu vi thì bị thiên hạ sai khiến mà vẫn không
đủ sức. Cho cổ nhân rất trọng sự vô vi. Ngƣời trên mà vô vi, ngƣời dƣới cũng vô vi nữa, thế là dƣới
cũng có đức nhƣ trên mà không có bề tôi nữa. Cũng vậy, nếu ngƣời dƣới hữu vi, ngƣời trên cũng hữu
vi, thế là trên dƣới cùng một đạo, mà không có vua nữa. Vậy trên phải vô vi mà trị thiên hạ, dƣới
phải hữu vi để giúp thiên hạ, đó là luật bất di bất dịch 740 [7] . Cho nên cổ nhân trị thiên hạ, tuy trí
tuệ có thể bao quát thiên hạ mà không dùng nó để mƣu tính gì cả; tài ngôn luận tuy có thể hơn cả
thiên hạ mà cũng không dùng tới; tài năng tuy vƣợt cả mọi ngƣời trong bốn bể, mà cũng không dùng
tới.
Trời không có ý sinh sản mà vạn vật tự nhiên sinh hoá, đất không có ý nuôi cho lớn mà vạn vật tự
nhiên đƣợc nuôi lớn. Bậc đế vƣơng vô vi mà thiên hạ tự nhiên thành công. Cho nên bảo không có gì
thần diệu bằng trời, không có gì phong phú bằng đất, không có gì lớn bằng đế vƣơng. Cho nên bảo
đức của đế vƣơng ngang với trời đất. Đó là cái đạo cƣỡi trời đất, rong ruổi vạn vật, sai khiến mọi
ngƣời.
4
Cái chính ở trong tay ngƣời trên, cái phụ trong tay ngƣời dƣới; đại thể thuộc về vua, chi tiết thuộc về
