Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Một lẽ nữa là bút pháp có chỗ nặng về biện thuyết, lô gích, khác xa bút pháp của Trang, như bài 7.
Lẽ thứ ba, trong bài 1 có câu:
“Xưa kia, vua Yên là Khoát nhường ngôi cho Tử Chi…”. Việc đó xảy ra vào thời Tề Tuyên vương,
tức đương thời Trang tử. Người viết bài đó phải sinh sau Trang tử nên mới dùng hai chữ “xưa kia”
(tích giả).
Nhưng xét về nội dung thì những tư tưởng chính trong chương, không có lớn nhỏ, sang hèn, thị phi
(bài 1); vật nào cũng có khả năng riêng, hoạt động theo bản tính, vậy không nên ganh tị, ước ao
được như những vật khác (bài 2), biện luận không giúp ta tìm được chân lí (bài 4) thì đúng là tư
tưởng của Trang trong Tề vật luận và Tiêu dao du.
Đặc biệt là những đoạn dưới đây trong bài 1:
- Không thể cho trời đất là lớn mà sợi lông là nhỏ vì “cái lượng của vật thì vô cùng mà thời gian thì
không ngừng, nó biến đổi hoài, không biết đâu là thuỷ là chung”.
- “Theo lập trường Đạo mà xét thì vật không có quí tiện… Lấy con mắt sai biệt mà xét, muốn nhấn
vào chỗ lớn thì không vật nào không lớn; muốn nhấn vào chỗ nhỏ thì không vật nào là không nhỏ…
Xét về phương diện ý hướng, muốn nhấn vào chỗ phải của mỗi vật thì không vật nào là không phải,
muốn nhấn vào chỗ không phải thì không vật nào là không phải”.
- Vạn vật đều ngang nhau, có vật nào dài, vật nào ngắn đâu? Đạo không có đầu có cuối. Vật sinh rồi
chết, đừng trông cậy nó thành tựu vì vật có lúc đầy lúc vơi, không có hình thể bất biến. Tuổi không
lùi lại được, thời gian không thể ngừng lại được. Có tăng thì có giảm, có đầy có vơi, có chung thì có
thuỷ. Có thể coi đó là xu hướng của Đạo, lí của vạn vật…”.
Chỉ là khai triển tư tưởng của Trang, nhưng phải là môn đệ thông minh, trung thành của Trang mới
viết được. Có nhà đoán rằng hạng môn đệ đó sống đời Tần hoặc Hán.
Tuy nhiên, trong bài 1 đó, cũng có điểm khác Trang. Tác giả có vẻ không chấp nhận sự huyền bí,
bảo hạng chí đức vô lửa mà không nóng, xuống nước mà không chìm, nóng lạnh không làm cho đau
được, không làm hại được chỉ là vì thận trọng tiến lui, xét rõ an nguy, bình tĩnh trước hoạ phúc.
