Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
1
Trên đời có cái gì cực vui làm cho ngƣời ta bảo toàn cái thân đƣợc không? [Muốn có cái cực vui đó]
nên làm gì? Dựa vào cái gì? Nhận cái gì? Tránh cái gì? Lại gần cái gì? Xa lánh cái gì? Yêu cái gì?
Ghét cái gì?
Cái mà mọi ngƣời trọng là phú, quí, thọ, điều tốt; cái mà mọi ngƣời lấy làm vui thích là mạnh khoẻ,
ăn ngon, mặc đẹp, đƣợc hƣởng thanh sắc. Cái mà mọi ngƣời khinh là sự bần tiện, chết yểu, ác tật 927
[1] ; cái mà mọi ngƣời lấy làm đau khổ là thân không đƣợc an vui, miệng không đƣợc ăn ngon, mình
không đƣợc mặc đẹp, tai không đƣợc hƣởng thanh sắc. Ai không đƣợc những cái đó thì rầu rĩ, lo sợ.
Nhƣ vậy chẳng ngu sao, vì những cái đó chỉ là vui về hình hài.
Ngƣời giàu lao khổ, làm việc cho nhiều để tích trữ tiền của mà họ tiêu không hết, nhƣ vậy là đối với
hình hài, họ quá cầu cái vật chất ở ngoài 928 [2] . Ngƣời sang [có chức vụ quan trọng], hết ngày tới
đêm, suy nghĩ, lo lắng hoài không biết việc mình làm tốt hay xấu, nhƣ vậy là đối với hình hài, họ coi
thƣờng quá. Ngƣời ta mới sinh ra đời đã phải lo lắng rồi; nếu trƣờng thọ thì tinh thần mê muội đi, lo
lắng nhiều mà vẫn không chết cho, sao mà khổ thế! Nhƣ vậy là xa lạ với hình hài 929 [3] , quên
không bảo toàn nó. Bậc liệt sĩ hi sinh cho ngƣời khác, đƣợc thiên hạ khen, nhƣng không bảo toàn
đƣợc sinh mệnh. Tôi không biết nhƣ vậy cái thiện có thực là thiện không? Hay là bất thiện đấy? Bảo
nó là thiện thì sao nó không bảo toàn đƣợc sinh mệnh của mình? Bảo là không thiện thì tại sao nó
bảo toàn đƣợc tính mệnh của ngƣời khác?
Cho nên bảo: “Nếu can gián trung thực mà không đƣợc nghe thì thôi, làm thinh, mặc kệ, đừng can
gián nữa”. Vậy mà Tử Tƣ 930 [4] cứ cố can gián đến nỗi tàn hại thân thể; ông ấy can gián để đƣợc
tiếng là trung. Nhƣ vậy là tốt hay không?
Khi tôi xét hành vi của ngƣời đời cùng cái họ lấy làm vui thì tôi biết cái vui đó có thực là vui không.
Cái mà ngƣời ta lấy làm thú, hăm hở tranh nhau, nhƣ không thể làm khác đƣợc và đƣợc mọi ngƣời
cho là vui; cái đó tôi tự hỏi có là vui thực hay không?
