Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Tôi cho rằng vô vi mới thực là vui, nhƣng mọi ngƣời cho nó là rất khổ. Cho nên bảo: “Cực vui thì
không vui, cực có danh dự thì không có danh dự”.
Cái phải, cái trái trong thiên hạ, quả là chƣa định đƣợc; nhƣng vô tri thì quyết định đƣợc phải trái.
Nếu cái cực vui là làm cho ngƣời ta sống thì chỉ có vô vi mới bảo toàn đƣợc thân mệnh. Tôi xin thử
giải thích: trời vô vi nên mới trong xanh, đất vô vi nên mới yên tĩnh. Hai cái vô vi đó phối hợp nhau
mà vạn vật mới sinh hoá. Thấp thoáng mập mờ (hoảng hốt) 931 [5] không biết đâu mà ra, thấp
thoáng mập mờ mà không có hình tƣợng. Vạn vật phồn tạp, đều từ vô vi mà ra. Cho nên bảo: “Trời
đất không làm gì cả mà không có gì là không làm”. Ai là ngƣời có thể vô vi đƣợc đây?
2
Vợ Trang tử chết, Huệ tử lại điếu, thấy Trang tử ngồi xoạc chân ra, gõ nhịp vào một cái vò
932 [6]
mà
hát, bèn bảo:
- Ăn ở với ngƣời ta, ngƣời ta nuôi con cho, nay ngƣời ta chết, chẳng khóc đã là bậy rồi, lại còn hát gõ
nhịp vào cái vò, chẳng là quá tệ ƣ?
Trang tử đáp:
- Không phải vậy. Khi nhà tôi mới mất, làm sao tôi không thƣơng xót? Nhƣng rồi nghĩ lại thấy lúc
đầu nhà tôi vốn không có sinh mệnh; chẳng những không có sinh mệnh mà còn không có cả hình thể
nữa; chẳng những không có hình thể mà đến cái khí cũng không có nữa. Hỗn tạp ở trong cái khoảng
thấp thoáng, mập mờ 933 [7] mà biến ra thành khí, khí biến ra thành hình, hình biến ra thành sinh
mệnh, bây giờ sinh lại biến ra thành tử, có khác gì bốn mùa tuần hoàn vận hành đâu. Nay nhà tôi
nghỉ yên trong cái Nhà lớn 934 [8] mà tôi còn ồn ào khóc lóc ở bên cạnh thì tôi không hiểu lẽ sống
chết rồi. Vì vậy mà tôi không khóc”.
3
