Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Trọng Ni bảo:
- Phải xét lại kĩ điều đó. Bi thảm nhất là tinh thần ta chết, thứ nhì mới tới thể xác chết. Mặt trời mọc
ở phƣơng Đông, lặn ở phƣơng Tây. Vạn vật đề theo cái hƣớng đó. Phàm là những động vật có mắt
có chân đều hành động theo mặt trời: mặt trời mọc thì làm việc, mặt trời lặn thì nghỉ; hễ tạo hoá đi
thì vạn vật thuận ứng mà chết, tạo hoá tới thì thuận ứng mà sinh. Chúng ta đã nhận đƣợc hình hài của
tạo hoá thì giữ nó tới khi chết, thuận ứng với vạn vật mà vận động cả ngày lẫn đêm, không biết
chung cục sẽ ra sao. Tự nhiên ta có đƣợc một hình thể mà không biết trƣớc đƣợc vận mạng sẽ ra sao,
cứ mỗi ngày thay đổi với vạn vật. Thầy với con ở cạnh nhau từ trƣớc tới nay, mà con chƣa hiểu đƣợc
lẽ đó, chẳng đáng buồn ƣ? Con chỉ thấy những hình tƣợng bề ngoài của thầy, nhƣng khi thấy thì
chúng qua rồi, và con không khác gì ngƣời tìm [mua] ngựa khi chợ đã tan và vắng. Con không thấy
lại đƣợc thái độ cũ của thầy, thầy cũng không thấy lại đƣợc thái độ cũ của con. Có gì mà buồn? Tuy
con quên quá khứ của thầy nhƣng vẫn có cái gì ở ta nó còn lại hoài, không quên đƣợc. 1064 [8]
4
Khi Khổng Tử lại tham Lão Đam [tức Lão tử] thì Lão Đam mới gội đầu xong, còn đƣơng xoã tóc ra
cho khô, mà đứng trơ trơ, không ra một ngƣời sống nữa. Khổng Tử bèn lui ra, đứng đợi. Một lát sau,
vô nói với Lão Đam:
- Ảo giac chăng hay thực chăng? Lúc nãy thân thể tiên sinh trơ trơ nhƣ cây khô, nhƣ thể tiên sinh rời
bỏ ngoại vật, thoát li nhân gian mà một mình một cõi vậy.
Lão Đam bảo:
- Tôi tiêu dao ở thời vạn vật chƣa sinh.
- Nhƣ vậy nghĩa là sao?
- Tinh thần tôi bị chặn lại mà không biết đƣợc, miệng tôi mở ra mà không nói đƣợc. Tôi rán giảng
cho thầy hiểu. Cái khí cực âm thì lạnh, cái khí cực dƣơng thì nóng. Khi cái lạnh phát ra ở trên trời thì
cái nóng phát ra ở dƣới đất, hai cái đó giao hoà với nhau mà sinh ra vạn vật. Nhƣ có cái gì chi phối,
