Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
nhƣng không thấy hình của nó. Giảm và tăng, đầy và vơi, tối rồi sáng, biến đổi theo ngày và tháng,
mỗi ngày một khác, nhƣng không thấy đƣợc tác động của nó. Sự sống có manh nha của nó, sự chết
có chỗ về của nó. Sống và chết trƣớc sau tƣơng phản nhau mà vẫn nối tiếp nhau hoài, không biết tới
đâu là cùng. Nếu không phải cái đó [tức cái Đạo] thì ai là chủ tể sinh ra vạn vật?
Khổng Tử hỏi:
- Xin tiên sinh giảng cho tôi biết tiêu dao ở thời vạn vật chƣa sinh thì thấy ra sao?
- Thì đạt đƣợc cái cực đẹp, cực vui; ai đạt đƣợc cái cực đẹp, tiêu dao ở cái cực vui, thì là bậc chí
nhân [hoàn toàn].
- Có cách nào đạt đƣợc?
- Những loài thú ăn cỏ không sợ đổi đồng cỏ, những loài ở dƣới nƣớc cũng không sợ đổi sông hồ;
đổi chỗ nhƣ vậy chỉ là biến đổi nhỏ, mà không làm mất cái bất biến. [Hiểu đƣợc lẽ đó thì] mừng
giận, vui buồn không xâm nhập lòng ta đƣợc. Vũ trụ là “mộ” đối với vạn vật. Hoà đồng với cái
“một” đó rồi thì coi chân tay, thân thể 1065 [9] nhƣ bụi rác; sống với chết, khởi thuỷ và chung cục
nối tiếp nhau nhƣ ngày với đêm, đâu có thể làm rối loạn lòng mình đƣợc; huống hồ là sự đƣợc mất,
hoạ phúc [ở ngoài cái thân của ta], ta đâu còn quan tâm tới nữa. Liệng những cái nô lệ đó đi nhƣ
liệng bùn, vì biết thân mình quí hơn những cái đó; quí cái thân mình mà coi thƣờng những cái thay
đổi thất thƣờng ấy [tức sự đƣợc và mất, hoạ và phúc]. Vả lại vạn vật biến hoá tới vô cùng thì có cái
gì đâu mà khiến cho ta buồn? Chỉ bậc đạt đạo mới hiểu đƣợc lẽ ấy.
Khổng Tử hỏi:
- Tiên sinh đức ngang với trời đất mà còn dùng những lời cực thâm thuý để tu tâm, bậc quân tử thời
xƣa có ai khỏi phải dùng cách đó không?
- Không phải. Nƣớc kia vọt ra mà thành giếng 1066 [10] , tự nhiên mà vậy. Đức của ngƣời chí nhân
cũng thế, không phải tu tâm gì cả, mà vạn vật đều qui phụ, nhƣ trời tự nó cao, đất tự nó dày, mặt trời
mặt trăng tự nó sáng, có phải “tu” gì đâu.
