Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
nên lên trên núi Uý Luỹ [nƣớc Lỗ] tại phƣơng Bắc, đuổi hết nô bộc nào thông minh, xa lánh hết
những tì thiếp nào có lòng nhân, mà ở chung với những kẻ đần độn, dùng những kẻ ăn mặc lôi thôi.
Canh Tang Sở ở đƣợc ba năm thì miền Uý Luỹ trúng mùa lớn, dân chúng bảo nhau: “Khi thầy Canh
Tang mới tới, chúng ta ngạc nhiên thấy thầy kì cục quá. Ảnh hƣởng của thầy, xét từng ngày thì
không thấy mà xét hàng năm mới thấy là nhiều. Thầy là bậc thánh chăng? Sao chúng ta không coi
thầy nhƣ ngƣời thay mặt 1172 [2] cho tổ tiên ta, trọng thầy nhƣ thần xã tắc [thổ thần và thần mùa
màng] của chúng ta?
Hay tin đó, Canh Tang tử ngồi quay mặt về phƣơng Nam mà không vui. Môn sinh lấy làm lạ. Canh
Tang tử giảng: “Thái độ của thầy có gì lạ đâu. Khí xuân làm cho cây cỏ hồi sinh, khí thu làm cho trái
cây chín, có phải vô cớ mà nhƣ vậy đâu, là do sự vận hành của đạo trời vậy. Thầy nghe nói bậc chí
nhân ngồi im không nhúc nhích giữa bốn bức vách trong phòng còn dân chúng thì lăng xăng không
biết kiếm chí nhân ở đâu. Nay dân Uý Luỹ bàn với nhau muốn thờ thầy nhƣ một hiền nhân, thì thầy
thành một ngƣời mô phạm mất rồi. Cho nên nghĩ tới lời của Lão Đam mà thầy không vui”.
Các đệ tử bảo:
- Thƣa, không phải vậy. Trong cái rãnh nhỏ, cá lớn không thể quay mình lại đƣợc, nhƣng cá con
hoặc lƣơn thì chuyển động dễ dàng. Trên một cái gò thấp, một con dã thú lớn không thể nấp đƣợc,
nhƣng con chồn nhỏ ở thấy sung sƣớng. Tôn kính hiền nhân, đề cử ngƣời có tài năng, tặng họ quan
chức, lợi lộc, đó là tục từ thời Nghiêu, Thuấn, sao dân chúng Uý Luỹ nay lại không theo? Xin thầy
nên nhận lời họ đi.
Canh Tang tử đáp:
- Lại gần đây, thầy giảng cho nghe. Một con dã thú lớn tới nỗi ngậm đƣợc một cái xe mà một mình
ra khỏi rừng núi thì cũng không tránh khỏi cái hoạ bị bẫy, lƣới. Một con cá dù lớn tới nỗi nuốt đƣợc
một chiếc thuyền mà rời nƣớc lên cạn thì bị kiến bu lại cắn. Cho nên loài cần thú thích ở nơi cao, loài
cá và ba ba thích ở chỗ sâu. Ngƣời cũng vậy, muốn giữ vẹn hình hài sinh mệnh thì ở ẩn trong rừng
sâu núi thẳm. Với lại Nghiêu, Thuấn có thực đáng tán dƣơng không? Cách hai ông ấy lựa chọn ngƣời
hiền năng không khác gì ngƣời phá tƣờng mà trồng cỏ bồng cỏ cảo thay vào [cỏ làm sao che kín
