Trang Tử và Nam Hoa Kinh
Nguyễn Hiến Lê
Tạo Ebook:
Nguyễn Kim Vỹ
Nguồn truyện: vnthuquan.net
Thiều Trí hỏi:
- Nhƣ vậy có thể gọi tất cả cái đó là Đạo không?
Thái Công Điều đáp:
- Không. Số vật ở trên thế giới nào phải chỉ có một vạn, sở dĩ gọi là “vạn vật” là vì tiếng “vạn” đó
gợi ý nhiều thế thôi. Cũng vậy, hai tiếng “trời đất” gợi ý cái hình thể rất lớn, mà hai chữ “âm dƣơng”
gợi ý cái khí rất lớn. Cũng vậy, “Đạo” bao gồm tất cả, vì nó lớn mà gọi nó nhƣ vậy. Nó có tên đó
nhƣng nó có thể so sánh với cái không có tên không? 1302 [26] Gọi nó là Đạo để dễ nói thì cũng nhƣ
ta đặt tên “ngựa”, “chó”, xa với thực tại nhiều quá.
Thiều Trí hỏi:
- Những vật ở trong bốn phƣơng và lục cực do đâu mà sinh ra?
Thái Công Điều đáp:
- Hai khí âm, dƣơng chiếu lẫn nhau, bao lẫn nhau, thay đổi nhau. Bốn mùa tuần hoàn, tƣơng sinh
tƣơng sát, do đó mà có yêu ghét, dang ra, xích lại. Giống đực giống cái giao hợp, sinh sản bất tuyệt.
An nguy nối tiếp nhau mà hoạ phúc tƣơng sinh. Nhanh chậm đụng chạm nhau, do đó mà có tụ hợp
và phân tán. Tất cả những cái đó có danh có thực, có thể kể ra đƣợc; những cái tinh vi có thể ghi
chép đƣợc. Những cái gì nối tiếp nhau đều có thứ tự, những cái gì biến chuyển đều theo một luật, hễ
tới cùng thì quay trở lại (cùng tắc phản), hết rồi thì lại bắt đầu. Do đó hiện đạt đƣợc bề ngoài của vạn
vật thôi. Ngƣời đạt Đạo không tìm chung cục, không trở lui về nguyên thuỷ của vạn vật, vì cái đó
vƣợt ra ngoài sự nghị luận.
Thiều Trí hỏi:
- Theo Quí Chân thì thời nguyên thuỷ, không có vật gì hoạt động cả; theo Tiếp tử thì có cái gì hành
động mà tạo ra thế giới. Hai thuyết đó, thuyết nào đúng?
